پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

بررسی تطبیقی عنصر فضا در منظومه های "لیلی و مجنون" نظامی گنجوی و مکتبی شیرازی

نوع مقاله : تحقیقات بنیادی یا نظری

نویسندگان

1 هیات علمی

2 کارشناس ارشد دانشگاه پیام نور

چکیده

عنصر فضا در داستان از جمله عوامل موثر بر خواننده است که حس نشاط، اندوه، هیجان، هراس و عشق یا نفرت را‌ ممکن است ایجاد کند؛ ازسویی فضا رابطه‌ای تنگاتنگ با دیگر عناصر داستان همچون شخصیت، گفتگو، لحن، طرح یا پیرنگ و... دارد؛ به‌طوری که تقریبا تمامی عناصر داستان در شکل‌گیری فضای اثر نقشی اساسی دارند.
از میان داستان‌های عاشقانه که فضای اندوه در آن نمود بسیار بارزی دارد، منظومه‌ی لیلی و مجنون نظامی است که از جمله آثار موفق در ادب پارسی به‌شمار می‌رود و نظیره‌های فراوان آن دلیل محکمی بر صدق این مدعاست. در‌میان این الهام‌گیری‌ها، منظومه‌ی لیلی و مجنون مکتبی شیرازی (تألیف 895) یکی از بهترین و زیباترین این نظیره‌ها محسوب می‌گردد؛ به‌واقع از مهم‌ترین علل قرار گرفتن این روایت، جزو سه تقلید برتر (روایت امیرخسرو دهلوی، جامی و مکتبی شیرازی) سادگی و زیبایی آن و ایجاد صحنه‌ها و فضاهای جدید توسط سراینده‌ است. فضاهای تازه‌ای که در افزونی جذابیت‌های روایت او بسیار نقش‌آفرین بوده‌اند. این مقاله با استفاده از شیوه‌ی تطبیقی، در‌صدد دستیابی به‌میزان و نوع فضا‌های حاکم بر روایت نظامی و مکتبی بوده و بررسی‌های صورت گرفته در دو منظومه‌، بیانگر غلبه‌ی فضای غم و اندوه در دو روایت است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparative analysis of Atmosphere element s in the poem "Leili and Majnun" Nizami and" Maktabi Shirazi

چکیده [English]

The element of atmosphere in a story is one of the effective factors on readers that cause exiting. Sadness fear, love or hate.
On the other hand atmosphere has a close relation with other story elements such as personality, dialogue, accent, plant,… . so that almost all of the elements have an important in making such atmosphere. On of the stories in which sadness expressed effectively such atmosphere is Nezamis' Leili and Majnoon. This work is outstanding story in persian literature and using a lot of similarities is a best to prove the saying. Among inspiration, Maktabi Shirazis' Leili and Majnoon (895) is one of the best and most beautiful of the similarities. In fact one the most important reasons that this book is great and beautiful containing exciting scein and new atmosphere, atmospheres that add attractive narration to this book by using comparative analysis. This paper aims to get familiar with Nezami and Maktabi,s atmosphere and analysis which has done in these two books representing sadness, grief

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nezami
  • Maktabi
  • Leili and Majnoon
  • story elements
  • atmosphere
آبرمز، ام. جی (1384). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمه سعید سبزیان. چ هفتم. تهران: انتشارات رهنما.
اخیانی، جمیله(1388). بزم­آرایی در منظومه­های داستانی. تهران: انتشارات سخن.
بررتون، جوئل پی(1377). فضای مقدس.ترجمة مجید مجیدی. نشریة نامه فرهنگ. شمارة 29. صص 145- 128.
پوله، ژرژ(1390). فضای پروستی. ترجمة وحید قسمتیان. تهران: انتشارات ققنوس.
ثروت، منصور (1378)، گنجینه حکمت در آثار نظامی، چ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
جمال­الدین، محمدسعید(1389). ادبیات تطبیقی. برگردان و تحقیق: سعید حسام­پور، حسین کیانی. شیراز: نشر دانشگاه شیراز.
داد، سیما (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
دهلوی، امیرخسرو(1361). دیوان کامل. به­کوشش م. درویش. تهران: انتشارات جاویدان.
زرین­کوب، عبدالحسین(1363). سیری در شعر فارسی. تهران: انتشارات نوین.
سالاری، مظفر(1383). گشایش داستان. تهران: نشر نسیما.
ستاری، جلال(1385). حالات عشق مجنون. چاپ دوم. تهران: انتشارات توس.
شمیسا سیروس(1383). نقد ادبی. چ چهارم. تهران: انتشارات فردوس.
صفوی، سام­میرزا(بی­تا). تذکره تحفه­سامی. تصحیح رکن­الدین همایون­فرخ. تهران:شرکت چاپ و انتشارات کتب ایران.
ظهیرالاسلام­زاده، صدرالدین(1351). مقاله لیلی و مجنون نظامی. مجله ارمغان شمارة 181 و (1361)، شماره­ی 4.
قرشی، امان­الله (1389). آب و کوه در اساطیر هند و ایرانی. تهران: انتشارات هرمس.
کرمی، محمدحسین (بی­تا). مکتبی­ شیرازی و مقایسه «لیلی و مجنون» او با «لیلی و مجنون» نظامی. نشریه­ فرهنگ فارس. شماره­ 15، صص 69- 50.
مکتبی شیرازی(1389). لیلی و مجنون. تصحیح حسن ذوالفقاری، پرویز ارسطو. تهران: نشر چشمه.
میرصادقی، جمال(1380). عناصر داستان. چاپ چهارم. تهران: انتشارات سخن.
نظامی­گنجوی (1390). لیلی و مجنون. تصحیح حسن­ وحید دستگردی. سعید حمیدیان. چ دوازدهم. تهران: نشر قطره.
نفیسی، سعید(1363). تاریخ نظم و نثر در ایران. ج اول. چ دوم. تهران: انتشارات فروغی.
هرودت (1336). تاریخ هرودت. ترجمه­ هادی هدایتی.ج اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
Bertles. E. (1962). Nezami Fazuli uzobrannii turudi, Moskow.