دانشگاه پیام نور
فصلنامه پژوهش های ادبی و بلاغی
2322-3979
4
1
2016
02
20
بلاغت سخن مولانا و آفاق معرفت انسانی
9
19
FA
محمد مهدی
ناصح
استاد بازنشسته دانشگاه فردوسی
pnurazai@gmail.com
در طیّ وادیهای مختلف سلوک است که آدمی با سیر در آفاق و انفس تجربههای روحانی خود را به مدد می طلبد تا از عالم ظاهر و صورت طبیعت به مرحله وحی و الهام درونی برسد. اصل تکامل انسان مربوط به چنین سیرو سلوکی دانسته شده است، بدین معنی که آدمی در یک سیر باطنی و مهاجرت روحانی بر آن می شود تا از جایی به جایی رود و در خود سفر کند و تحوّل پذیرد. در این تغییر و تحول است که ماهیت انسانی ظهور پیدا می کند و هر کسی می کوشد تا خود را بدان صورت کامل و نسخۀ برتر که مظهر عالی بنی نوع است نزدیک کند. در این مقاله جنبه های شناختی معرفت انسانی از لابلای اشعار شاعران برجسته فارسی زبان استخراج شده است. بیشتر تمثیل های این پژوهش نشان دهنده آن است که انسان فراتر از اندیشه های اومانیستی و قید و بندهای ماتریالیستی محدود کننده بوده و درک ویژگیهای پنهان او مستلزم چشیدن طعم اندیشه های ناب عرفان اسلامی و آثار شاعران و نویسندگان فارسی زبان است.
معرفت انسانی,عرفان,مشاهیر عرفانی,فلسفه
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2501.html
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2501_4d417987ec374ff2366489c4b679ae47.pdf
دانشگاه پیام نور
فصلنامه پژوهش های ادبی و بلاغی
2322-3979
4
1
2016
02
20
نگاهی زیباشناختی به ساختار آوایی شعر محمدرضا شفیعی کدکنی
20
42
FA
مسعود
روحانی
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران
ruhani46@yahoo.com
ساختگرایان بر این باورند که اساس شعر، ساختار آن است و ساختار، به مجموعهی ارتباط متقابل اجزا و عناصر تشکیل دهندهی یک کل تلقی میشود. یکی از ساختارهای عمده زبان ادبی که از دیرباز مطرح بوده و در دوره شکوفایی نقد ادبی جدید در ادبیات غرب مورد توجه قرار گرفته است، ساختار آوایی است؛ به عبارت دیگر، در بررسیهای ساختاری جدید، روساخت اثر اهمیت بیشتری یافته است. هدف شعر چیزی نیست مگر همنوایی و هماهنگی میان عناصر شعری و یکی از راههای ایجاد این همگونی و همسنگی، ساختار آوایی شعر است. <br />این جستار به بررسی ساختار آوایی (روساخت) و دستهبندی دقیق روشهای تشکیلدهندهی این ساختار در شعر محمدرضا شفیعی کدکنی(م. سرشک) پرداخته و به آرایههایی که در شکلگیری ساختار آوایی نقش داشتهاند، اشاره نموده است. شفیعی کدکنی یکی از شاعران معاصر است که اشعاری در قالبهای کلاسیک و نیمایی دارد. دفتر ‹هزاره دوم آهوی کوهی› بیانگر آن است که او با استفاده از امکانات متعدد زبانی، توانسته جنبهی موسیقایی شعرش را تقویت نماید. ساخت آوایی که در سه سطح: توازن آوایی، توازن واژگانی و توازن نحوی رخ میدهد در شعر شفیعی بسیار مورد توجه است؛ کاربرد آرایه-های گوناگون زبانی مانند انواع روشهای تکرار، تسجیع و تجنیس و استفاده از عناصر ایجاد موسیقی (بیرونی، درونی و کناری) بر زیبایی ساختار آوایی شعر شفیعی کدکنی افزوده است. وی با نگاهی ویژه به امکانات اجزای مختلف تشکیلدهندهی کلام -از واج تا جمله- جنبهی زیباییشناسیک و هنری شعرش را برجسته نموده است.
زیباییشناسی,ساختار آوایی,توازن,محمدرضا شفیعی کدکنی
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2576.html
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2576_f120490ae0ef987a29587d1873db19db.pdf
دانشگاه پیام نور
فصلنامه پژوهش های ادبی و بلاغی
2322-3979
4
1
2016
02
20
بررسی و تحلیل زیبایی شناسی کاربرد کنایه در شعر نسیم شمال
43
56
FA
سیدعلی
سراج
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور
ali.seraj78@yahoo.com
علی
رحیمیان پور
دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد گچساران
ali_dasp@yahoo.com
نوش آفرین
کرمی
دانشجوی کارشناسی ارشد رشتۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یاسوج
seyyedali.dasp@gmail.com
سید اشرف الدین گیلانی معروف به نسیم شمال از شاعران برجسته عصر مشروطه است که شعر و رسالت شاعری خود را در به تصویر کشیدن مشکلات اجتماعی و جریانهای سیاسی عصرخویش به کار گرفت. با وجود خفقان و استبداد حکام خودکامه قاجار، وی توانست افکار انسانی و اندیشه های آزادی خواهانهی خود را با زبان طنز و با استفاده از فنون بلاغی به ویژه کنایه، به گوش بیداردلان جامعه برساند، کنایه هایی که بیشتر به رنگ سیاست تجسم یافتند. پژوهش حاضر بر آن است با تکیه بر شیوهی توصیفی – تحلیلی، زیبایی شناسی کنایه را در اشعار نسیم شمال بررسی کند. اجمالا یافته های تحقیق نشان میدهد اشرف الدین همچون شاعران دیگر این سرزمین برای بیان مقاصد خود، اشعارش را با آرایه های ادبی مزین کرده است. نسیم شمال به دلایل سیاسی و خفقان حاکم بر زمانه خویش، و گاه به دلیل زیبایی سخن و تأثیرگذاری بیشتر از آرایه ادبی کنایه استفاده کرده است. مفاهیم کنایه در دیوان نسیم شمال نسبت به دورههای ماقبل متفاوت است و رنگ و بوی سیاست به خود میگیرند. کنایه های امروزی در دیوان بسامد بالایی دارد و دلیل آن انتخاب زبان عامیانه وکوچه و بازار است. مکنی عنه غالب این کنایات، شاه و عمال حکومتی اشراف زاده ها و آخوند نمایان و مقلدان غرب زده است.
نسیم شمال,صورخیال,کنایه,شعر دورۀ مشروطه
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2519.html
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2519_461151cad44eb26c6c35cccc0fe41e05.pdf
دانشگاه پیام نور
فصلنامه پژوهش های ادبی و بلاغی
2322-3979
4
1
2016
02
20
ارتباط مراعاتالنظیر و تداعی معانی و سیر تحوّل آنها
57
75
FA
حمیدرضا
خوارزمی
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان
hamidrezakharazmi@yahoo.com
بر اساس تداعی معانی وافکار اندیشهها، مفاهیم، احساسات و واژههایی که قابلیّت فراخوانی یکدیگر را داشته باشند، بر مبنای قانون تشابه، مجاورت، تضاد و ... یکدیگر را تداعی میکنند. آنچه از طریق تداعی به ذهن هنرمند وارد میشود، ریشه در ناخودآگاه فردی و اجتماعی او دارد. مراعاتالنظیر آوردن دو یا چند واژه که با هم به نوعی تناسب داشتهباشند. آرایۀ تناسب که در حوزۀ بدیع لفظی است و علم تداعی معانی که در حوزۀ روانشناسی است، باهم ارتباط دارند. این پژوهش در پی پاسخ به چگونگی ارتباط این دو است. برای رسیدن به این امر ابتدا سیر تحول این دو مورد کاویده شده است تا رویکردهای مختلف نسبت به آنها در طی زمانهای مختلف، همراه با تحلیل این رویکردها مشخّص شود؛ سپس به وجه اشتراک و تفاوت آن دو پرداخته شده و این نتیجه حاصل شده است که امور متناسب با هم برخی حاصل سنتهای ادبی است و برخی دیگر از امور متداعی شده سرچشمه میگیرند. این پژوهش بنیادی است و بسیاری از اطلاعات مربوط به پژوهش، از طریق روش کتابخانهای گردآوری شده و همۀ این موارد بعد از طبقه بندی، به صورت تحلیلی ارائه گردیده است
مراعاتالنظیر,تداعی معانی,مقایسه. تحول
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2520.html
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2520_5b829b974a97429de4ff1744750b79ce.pdf
دانشگاه پیام نور
فصلنامه پژوهش های ادبی و بلاغی
2322-3979
4
1
2016
02
20
تقابلهای دوگانه و کارکردهای معنایی آن در قصاید ناصر خسرو
76
93
FA
مریم
حقی
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور
maryamhaghi17@yahoo.com
چکیده<br />تقابلهای دوگانه از مباحث مهم زبانشناسی و نشانهشناسی است که منتقدان ساختارگرا با توجه به آن به نقد و تحلیل متون ادبی میپردازند. این تقابلها که نقش مهمی در زیبایی و انسجام ساختاری و محتوایی متون ادبی ایفا میکنند، کاربرد بسیار گستردهای در شعر ناصر خسرو (شاعر و نویسنده برجستهی قرن پنجم) دارند؛ به گونهای که میتوان آن را از ویژگیهای بارز سبک شعری او قلمداد کرد. ناصر خسرو اغلب از این تقابلها در جهت مفاخره، تبلیغ دین اسماعیلیه (باطنیه)، پند و اندرز و نیز انتقاد از روزگار و مردمان همعصر خود بهره برده است و به همین جهت، بررسی این تقابلها به شناخت بهتر شعر و شخصیت ناصر خسرو و اوضاع جامعهی او کمک میکند. در این مقاله که به روش کتابخانهای و تحلیل محتوا نگاشته شده است سعی شده است مهمترین تقابلهای دوگانه مستعمل در دیوان ناصر خسرو مورد بررسی قرار گیرد و دلایل کاربرد آنها تبیین شود.
ناصر خسرو,شعر فارسی,تقابل دوگانه,ساختارگرایی
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2502.html
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2502_3e206cff1a1c7671eea903accdea485b.pdf
دانشگاه پیام نور
فصلنامه پژوهش های ادبی و بلاغی
2322-3979
4
1
2016
02
20
غیر تو هر چه هست سراب و نمایش است (بازنمایی وجوه همسانی و ناهمسانی نظرگاه مولوی و ابن عربی در باب وحدت وجود)
94
112
FA
حجت الله
همتی
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء (ص) بهبهان
hojathemati65@yahoo.com
محمدحسین
خانمحمدی
دانشیار و مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه
h.khanmohammadi@yahoo.com
این جستار در بررسی وجوه همسانی و ناهمسانی <br />دیدگاه های عرفانی ابن عربی و مولوی، تلاش کرده است بر مقوله بنیادی «وحدت وجودی» تأکید نماید. مسئلة خدا محوری، استناد همه امور به خدا، فقر و احتیاج همه اشیا به او، سیطره او بر کل هستی و «فعال ما یشاء» بودن او و پیش کشیدن مبحث انسان کامل زمینه مناسبی برای بحث «وحدت وجود» که اساس همه مکاتب عرفانی است؛ فراهم میآورد. طبق اصول ابنعربی هر گونه تفارقی بین خدا و ارواح آدمیان از میان می-رود و مظاهر آفرینش به نوعی استمرار وجود الهی بشمار می-رود. در کل، نظام فکری ابنعربی با عنوان وحدت وجود در این جمله خلاصه شده «هستی آفریدگان عین هستی آفریدگار است». اما به موجب باورهای ایرانی در امر وحدت وجود، این وجود کل است که در ذات باری تعالی مستهلک میشود. در اشعار مولوی نیز می توان مقولة وحدت وجودی را یافت اما با رویکردی متفاوت از ابن عربی. مولانا تحت تأثیر اسلاف خویش از اینکه به وحدت وجود جنبه نظری و فنی بدهد پرهیز داشته و این مقوله را به عنوان یک "واقعیت شهودی" و فارغ از طول و تفصیل های آن نزد ابن عربی مطرح می کند.
ابن عربی,وحدت وجودی,مولوی,واقعیت شهودی,فنا
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2294.html
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2294_faa279918fc74a4869282eb279267ea5.pdf
دانشگاه پیام نور
فصلنامه پژوهش های ادبی و بلاغی
2322-3979
4
1
2016
02
20
(بررسی تحلیلی چوگان در اشعار فارسی با تکیه بر بخش" هنر نمودن سیاوش پیش افراسیاب" شاهنامة فردوسی)
113
127
FA
مرجان
ابراهیمی کوهبنانی
مدرس مراکز عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی زرند و کرمان و فنی حرفه ای کوهبنان و دانشگاه پیام نور کوهبنان دبیر آموزش و پرورش کوهبنان
sahba1337@yahoo.com
عبدالحسین
ابراهیمی کوهبنانی
مدرّس مرکز آموزش عالی غیرانتفاعی افضل کرمانی دبیر آموزش و پرورش کوهبنان.
yadgar73@gmail.com
چوگان یکی از ورزشهای نشاطآور و هدفدار ایران باستان است که امروزه مورد بی مهری قرار گرفته است. از آنجا که ادبیّات غنی فارسی از جمله معتبرترین منابع برای مطالعة فرهنگ و تمدّن پربار ایران زمین است؛ در این پژوهش سعی برآن است تا با استناد به شواهد شعری، علیالخصوص شاهنامة فردوسی و تجزیه و تحلیل برخی ابیات آن، هویّت ایرانی ورزش چوگان، روشن شود.<br /> از یافته های مهم این پژوهش می توان به آشنایی کامل شاعران با ورزش چوگان و استفاده از اصطلاحات ویژة آن در اشعار فارسی، کاربردهای متفاوت ادبی آن، ازجمله تشبیه و کنایه، رفع ابهام ارتباط چوگان و ترکان در برخی ابیات، نگاه همه جانبة فردوسی به ورزش چوگان از جزئی ترین موارد تا کلّی ترین مفاهیم آن، حتّی توجّه خاص به موضوعاتی که جزو مباحث امروزی ورزش هستند؛ از جمله: روانشناسی ورزش، جامعه شناسی ورزش، موسیقی و ورزش و... در توصیف مسابقة چوگان بین ایران و توران و ... اشاره کرد.
ورزش چوگان,ایران,ترکان,شعر فارسی,شاهنامه
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2503.html
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2503_b09e7c6645a6a54de3c757256fe1451f.pdf
دانشگاه پیام نور
فصلنامه پژوهش های ادبی و بلاغی
2322-3979
4
1
2016
02
20
بررسی عناصر داستانی، در داستان "شیطان و دوشیزه پریم" اثر پائولو کوئیلیو
128
146
FA
اکبر
شاملو
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور
ak.shamloo@gmail.com
احمد
محمدی
کارشاس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ادبیات پیام نور
ahmadm.hermaan@yahoo.com
مریم
مرادی
دانش آموخته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ادبیات پیام نور
maryam.moradi1360@yahoo.com
چکیده <br />داستان، برشی از رخدادهای زندگی (واقعی یا خیالی) در قفس خیال انگیز فکر نویسنده است که آگاهانه در کمند زمان و مکان آرام گرفته اند. فضای متمرکز ذهن نویسنده، گزارش این حوادث را از سرگردانی در بیکران هستی رهایی بخشیده تا روایت آنها با خواننده به اشتراک گزارده شود و این، هنرِ نویسنده است. داستان در ادبیات امروز جهان، تبلور خلاقیت نویسندگانی است که در آفرینش آثار داستانیِ تازه، مورد اقبال خوانندگان هستند. پائولو کوئیلیو از این دست نویسندگان است. تحلیل ساختار عناصر داستانها، بررسی تفکرات حاکم بر آثار را ممکن ساخته و این امکان ما را از لابلای پیچ و خم ذهن نویسندگان می گذراند. روایت داستانِ "شیطان و دوشیزه پریم" کشمکش بین نیروهای نیکی و پلیدی، نوع برخورد شخصیتها با مقوله ی قدرت و انتخابگری آنها است. این مقاله با روشی توصیفی-تحلیلی، در حیطه ی نقد ساختاری می کوشد عناصر سازنده ی داستان را بررسی و توصیف نماید.
واژه های کلیدی: ساختارگرایی,عناصر داستانی,نقد ادبی,پائولو کوئیلیو,"شیطان و دوشیزه پریم"
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2521.html
https://pab.journals.pnu.ac.ir/article_2521_750b3d786945821ea02a1d2c1df07f53.pdf