پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

براعت استهلال در تاریخ جهانگشای جوینی

نوع مقاله : تحقیقات بنیادی یا نظری

نویسندگان

1 مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گلستان

2 دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

چکیده
براعت استهلال سابقه‌ای به دیرپایی ادب فارسی دارد و در زبان پهلوی نیز شواهدی از آن وجود دارد، بلاغیون برای این صنعت تعاریف گوناگونی ذکر کرده‌اند، و از میان آنها عناصر مشترک زیر را می توان مشخص کرد: قرار گرفتن در ابتدای نوشته یا اثر، تناسب بین محتوای براعت استهلال با موضوع اثر، بیان موضوع یا محتوای اثر و مجمل و مختصر بودن. جوینی در تاریخ جهانگشا سعی کرده است با استفاده از صنایع گوناگون، زبانی شاعرانه داشته باشد و از قطب روایت به سوی توصیف حرکت کند. نویسندگان در این پژوهش به دنبال پاسخ این پرسش هستند که براعت استهلال چه بسامدی در جهانگشای جوینی دارد و چقدر نویسنده در آن، ظرافت شاعرانه به کار برده است. نتیجه پژوهش مشخص کرد که جوینی در ابتدای هجده داستان به وسیله تصاویری که برای توصیف صبح آورده است، خواننده را در جریان محتوای داستان مورد نظر قرار می‌دهد. هر چند همه این براعت استهلال ها مربوط به تصاویر خورشید است، اما جوینی با ذهن خلّاق و ذوق شاعرانه خود هر بار تصویری متفاوت از خورشید ارائه کرده که تصاویر او گاه سیاه است و گاه سپید.
کلید واژه‌ها: براعت استهلال، تاریخ جهانگشای جوینی، زبان شاعرانه، روایت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

foretelling in the Joweinis Jahangosha history

چکیده [English]

Abstract

Foretelling (Beraate-estehlal) is one of the ancient rhetorical figures in the history of Persian literature and there is evidence of that in Pahlavi language. Various definitions have mentioned for this rhetorical figure by rhetorical scholars and we can identify following elements as common elements: mentioning by the beginning of text, symmetry between foretelling and content of text, expressing content of the work and to be brief. Joweini has tried to create a poetic language by using of variety rhetorical figures, and by this means has moved from narrative pole to describe pole. In this study, the authors try to answer these questions: What is the frequency of foretelling in the Joweini′s Jahangosha history and how Poetic elegancy used to create these rhetorical figures. Result of this study shows this rhetorical figure was used at the beginning of eighteen different stories and the writer by describing the morning inform the story content to the reader. He has tried to create a different picture of the sun in every story. His pictures are very diverse: sometimes black and tragic, sometimes white and filled with hope.
Key words: Foretelling, Joweini′s Jahangosha history, poetical language, narrative.

کلیدواژه‌ها [English]

  • foretelling
  • History
  • poetical language
  • narrative
ایگلتون، تری (1368)، پیش درآمدی بر نظریه ادبی، ترجمه عباس مخبر، تهران: مرکز.
جرجانی، میرسید شریف، (1377)، «تعریفات»، فرهنگ اصطلاحات معارف اسلامی، حسن سیدعرب، سیما نوربخش، تهران: فرزان روز.
جهاندیده، سینا (1379)، متن در غیاب استعاره، رشت: انتشارات چوبک.
جوینی، عطا ملک (1389)، تاریخ جهانگشا،  چاپ دوم، به اهتمام احمد خاتمی، تهران: علم.
حق شناس، علی محمد (1370)، مقالات ادبی و زبان شناختی، تهران: نیلوفر.
حق شناس، علی محمد (1382)، زبان و ادب فارسی در گذرگاه سنت و مدرنیته، تهران: آگه.
خطیبی، حسین (1375)، فن نثر در ادب پارسی، چاپ دوم، تهران: زوار.
رستگار فسایی، منصور (1369)، تصویر آفرینی در شاهنامه فردوسی، شیراز: دانشگاه شیراز.
سارتر، ژان پل(1363)، ادبیات چیست، ترجمه ابوالحسن نجفی ومصطفی رحیمی، تهران: زمان.
شمیسا، سیروس (1381)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.
ضیف، شوقی (1390)، تاریخ تطوّر علوم بلاغت، ترجمه محمدرضا ترکی، تهران: سمت.
عبادیان، محمود (1379)، «شب و روز در تصویرهای شاهنامه»، فصلنامه هنر و معماری، شماره 45، صص14- 90.
علوی­زاده، فرزانه و... (1389)، «نقش ابیات شاهنامه در انسجام متنی تاریخ جهانگشا»، جستارهای ادبی، شماره 171، صص 67- 108.
علوی مقدم، محمد (1375)، «براعت استهلال»، دانشنامه جهان اسلام، ج2، صص 611- 610.
ـــــــــــ (1369)، براعت استهلال، مجله مشکوه، شماره 36، صص 48- 60.
فردوسی، ابوالقاسم (1386)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: دایره­المعارف اسلامی.
قاسم­زاده، سید علی (1385)، «زیبایی شناسی نثر جهانگشای جوینی»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، دوره 19، شماره 3، صص 21- 17.
کاشفی، حسین­بن علی (1369)، بدایع الافکار فی صنایع الاشعار، به اهتمام میرجلال الدین کزّازی، تهران: مرکز.
کزّازی، میرجلال­الدین، (1381)، زیباشناسی سخن پارسی (بدیع)، تهران: فردوس.
کمالی­فر، مژده (1381)، «چکیده و براعت استهلال»، فصلنامه فرهنگ و هنر، سال 13، شماره 4، 109-102.
مدرس­زاده، عبدالرضا (1387)، «براعت استهلال غزل سعدی»، فصلنامه تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، شماره 17، صص 59- 81.
مقصودی، مرتضی؛ رادفر، ابوالقاسم (1390)، «بازتاب شاهنامه در تاریخ جهانگشای جوینی»، کهن­نامه ادب فارسی، سال 2، شماره 1، صص 101- 112.
مولوی، جلال الدین محمد (1373)، مثنوی معنوی، به کوشش توفیق سبحانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
میرزا نیکنام، حسین؛ صرفی، محمدرضا(1381)، «پیشگویی در شاهنامه فردوسی»، مجله مطالعات ایرانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 1، شماره 2، صص 153- 172.
نورمند، احمد (1389)، «براعت استهلال و بسامد آن در بعضی
منظومه­ها
»، کتاب ماه ادبیات، شماره 37، صص 52- 41.
ولک، رنه و  وارن آستن (1382)، نظریه ادبیات، چاپ دوم، ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران: علمی و فرهنگی.
همایی، جلال­الدین (1354)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: دانشگاه سپاهیان.
Meisami, Julie Scott, (1999), Persian historiography to the end of the twelfth century, Edinburgh University press.
Yarshater, Ehsan, (1983). “Iranian Historical Tradition”, The Cambridge History of Iran, Vol 3, Cambridge university press, pp. 343-480.
Boaz, shoshan, (2004), poetics of Islamic historiography, lei den: brills.