پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

تحلیل هرمنوتیک داستان آمدن مهمان پیش یوسف (ع) در مثنوی مولوی

نوع مقاله : پژوهش کاربردی

نویسندگان

1 استاد زبان وادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه زبانشناسی و زبانهای خارجی دانشگاه پیام نور

چکیده

بررسی آثار ادبی از دیدگاه‌های گوناگون می‌تواند جنبه‌های مختلف زیبایی‌های ساختاری، فنّی و معنایی هر اثر را به گونه‌ای نظام‌مند و مبتنی بر انگاره‌های علمی برای خواننده مشخص کند. امروزه مطالعات هرمنوتیک یکی از شیوه‌های راهگشا برای کشف ابعاد پنهان معنای متن‌های ادبی محسوب می‌شود. اینگونه پژوهش‌ها در پی درک معنا از طریق شناخت نیّت مؤلف و با توجّه به بستر زمانی، مکانی و تاریخی شکل-گیری متن است. هدف از پژوهش حاضر بررسی نمونه‌ای ازمتون نمادین ادب فارسی یعنی داستان آمدن مهمان پیش یوسف (ع) در مثنوی مولوی است. در این چارچوب، نیت شاعر از انتخاب عناصر داستان مورد ارزیابی واقع شده است. سخن مولانا به عنوان یکی از عمیق‌ترین متون تأویل‌پذیر در ادب فارسی می-تواند موضوع مناسبی برای بررسی‌های هرمنوتیک از این دست باشد. داستان مذکور نیز همچون سایر اشعار مثنوی معنوی حاوی لایه‌های نهفته و کاربرد نمادین مفاهیم مختلف و نیز اشاره‌های پیدا و پنهان به اندیشه‌های مولانا درباره جهان و انسان است و پژوهش حاضر می‌کوشد بخشی از این مفاهیم را از متن استخراج کند. در این راه با اشاره به عناصر داستان و مقایسه اندیشه‌های مولوی و افلاطون تفسیری نمادگرا مبتنی بر هرمنوتیک فلسفی از این داستان ارائه گردیده است. نتایج حاصل از انجام پژوهش دربردارنده این مهم است که کاربرد برخی واژه‌ها و مفاهیم در شعر مولوی همچون آفاق حاکی از نگرش افلاطونی مولوی و اشاره‌ای به سیر آفاقی سالک است. بعلاوه کلیدواژه آینه که تنها سایه ای از حقیقت را به دست می‌دهد، می‌تواند با همین نیّت از سوی مؤلّف به کار رفته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Hermeneutic Analysis of the Story of Joseph’s Guest in Mowlavi’s Masnavi

چکیده [English]

Analyzing literary works from various perspectives can shed lights upon the different aspects of the structural, technical and semantic merits of every piece in a systematic method based on scientific methods. Hermeneutic studies have now become one of the illuminating methods for the discovery of hidden dimensions in the meaning of literary texts. Such studies seek to get the meaning through the recognition of the intention of the author regarding the temporal, local and historical context in which the text is formed. The present paper studies a specimen of secretive and symbolic texts in Persian literature i.e. the story of Joseph’s Guest in Mowlavi’s Masnavi. Within this framework, the study seeks to discover the author’s intention in choosing the elements in the story. Like other poems in Msnavi Ma’navi, this story contains hidden layers and symbolic usage of different concepts as well as overt and covert hints to Mowlavi’s ideas about the world and man. The paper tries to extract some of these concepts. To this end, it considers the elements of the story while comparing Mowlana’s ideas with those of Plato and presents a symbolic interpretation of the story based on the philosophical hermeneutics. The study indicates that the use of some words and concepts such as afagh (horizons) in Mowlavi’s poetry can be indicative of this Platonic attitude in Mowlavi and a hint to the journey of wayfarer. Also, the keyword ayenh (mirror) which reflects only a shadow of truth could have been used with the same intention.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hermeneutics
  • Mowlavi
  • author’s intention
  • Masnavi Ma’navi
  • Platonic forms
قرآن کریم (1381). ترجمه خرمشاهی، بهاءالدین. تهران: انتشارات نیلوفر.
آشوری، داریوش (1373). شعر و اندیشه. تهران: نشر مرکز.
احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن: شالوده شکنی و هرمنوتیک. تهران: نشر مرکز.
افلاطون (1348). جمهور. ترجمه فؤاد روحانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
بیدهندی، محمد (1385). «هرمنوتیک و تأویل از دیدگاه علامه طباطبایی و مارتین هایدگر». خردنامه. شماره 46. صص 80-73.
پاپکین، ریچارد؛ استرول، آوروم (1972). کلیات فلسفه. ترجمه مجتبوی، سیدجلال­الدین (1402ق). تهران: انتشارات حکمت.
زرین­کوب، عبدالحسین (1364). سرّنـی. جلد 1. تهران: انتشارات علمی.
سالار، صدیقه؛ تاجیک، الهه (1389). «تأثیر هرمنوتیک در فهم قرآن». مجله فروغ وحدت. سال ششم. شماره 21. صص 32-19.
زمانی، کریم (1389). شرح جامع مثنوی معنوی. جلد اول. تهران: انتشارات اطلاعات.
سهروردی،  شهاب­الدین (شیخ اشراق) (1387). مونس العشاق یا فی حقیقة العشق. تهران: م‍ول‍ی‌‏‫، چاپ سوم.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1358). موسیقی شعر. تهران: انتشارات توس.
کادن، جان آنتونی (1386). فرهنگ توصیفی ادبیات و نقد. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: انتشارات شادگان.
علوی­مقدم، مهیار (1386). «کاربرد تحلیل­های هرمنوتیکی و تأویل­گرایانه در شعر حافظ». فصلنامه تخصصی ادبیات فارسی. دانشگاه آزاد اسلامی مشهد. صص 146-128.
غنی، قاسم (1383). تاریخ تصوف در اسلام. 3 جلد. تهران: انتشارات زوار.
قائمى­نیا، علیرضا (1392). «تفسیر هرمنوتیکی قرآن
با تأکید بر نقد روشنفکران داخلی ایران». مطالعات تحول در علوم انسانی. سال اول. شماره اول. صص 108-87.
مولانا  جلال­الدین محمد (1373).  مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسون. به اهتمام دکتر نصرالله پورجوادی. تهران: انتشارات امیرکبیر .
مهاجر، مهران؛ نبوی، محمد (1376).  به سوی زبانشناسی شعر. تهران: نشر مرکز.
هایدگر، مارتین (1381). شعر زبان و اندیشه رهایی. ترجمه عباس منوچهری. تهران: انتشارات مولی.
واعظی، احمد (1380). درآمدی بر هرمنوتیک. تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
وحیدیان کامیار، تقی (1379). بدیع از دیدگاه زیبایی شناسی. تهران: انتشارات دوستان.
Weinsheimer, Joel (1988). Gadamer's Hermeneutics: Reading of Truth and Method. New Haven: Yale university press, Second Edition.