پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

بررسی و تحلیل بلاغی تلمیحات شاهنامه ایِ محمد سلمانی

نوع مقاله : تحلیلی و انتقادی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه پیام نور

2 هیئت علمی پیام نور

چکیده

بررسی و تحلیل بلاغی تلمیحات شاهنامه‌ایِ محمد سلمانی چکیده
تلمیح با تداعی رویدادهای آشنا، متن را از نظر صورت و معنا، استحکام و عمق می‌بخشد و ذهن خواننده را از لذت ادبی سرشار می‌سازد. شاعران از این صنعت ادبی، چونان ابزار شعری و بیانی در مقاصد گوناگون بهره می‌برند. محمد سلمانی، غزلسرای معاصر، (متولد 1334) در دو دفتر شعری که تا کنون با نامهای «غزل زمان» و «دربه‌در درپی نیافتنت» به چاپ رسانده، گرایش ویژه‌ای به تلمیح داشته است.
این مقاله به تلمیحات شاهنامه‌ایِ موجود در شعر او نظر داشته و 22 نمونۀ یافت شده در دو کتاب نامبرده را به شیوۀ بلاغی و بویژه بیانی، تحلیل کرده است. هدف اصلی مقاله، نشان دادن پاره‌ای از توانمندیهای شاعر در بهره‌گیری از تلمیح از منظر زیبایی شناسی بوده و در ضمنِ آن، دخل و تصرفها، نوآوری‌ها، تسامحات و اشتباهات احتمالی شاعر نیز در این نمونه‌ها مورد بررسی قرار گرفته است.
در این واکاوی مشخص شد که سلمانی در کاربرد تلمیحات اسطوره‌ای شاهنامه، حتی المقدور، از خام سرایی پرهیز کرده و ملزومات دیگری از جمله ایهام را نیز رعایت کرده‌ و این امر در زیبایی شناسی شعر او از منظر تداعی تأثیرگذار بوده است. همچنین مشخص شد که سلمانی از میان شخصیتهای اسطوره‌ای، توجه ویژه‌ای به شخصیت سیاوش داشته است. در چند مورد اندک نیز در رعایت تناسبها و اعلام تلمیحی، تسامحات و اشتباهاتی دیده شد.
درخور ذکر است که با این رویکرد، پژوهشی دربارۀ شعر سلمانی انجام نگرفته است.



کلید واژه‌ها : تحلیل بلاغی؛ تلمیح؛ تلمیحات شاهنامه‌ای، غزل معاصر؛ محمد سلمانی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Rhetorical Analysis of Salmani's Allusions to the Shahnameh

نویسنده [English]

  • ali pedram mirzaei 1
چکیده [English]

Abstract
Allusion enriches the form of a work and gives its meaning depth by association of familiar events; consequently, it makes readers mind overfilled of literary pleasure. Poets enjoy this figure of speech as a poetical device for various purposes. Mohammad - e Salmani, contemporary lyric poet (born 1334), in his two books; Ghazal-e Zaman (Times Ghazel) and Dar be Dar Darpeye Nayaaftanat (Looking for Finding You Not) that have made published by now, had a special tendency to the allusion.
This article has paid attention to his allusions to the Shahnameh and has analyzed all 22 founded specimens in that two absolved-named books in a rhetorical specifically poetical method. Meanwhile according to Salmani’s manipulations, innovations, negligence and possible mistakes, the main purpose of the article is to show aesthetically some of the poet abilities that concerned with association of allusion.
In this deep research, it was found that Salmani in the application of mythical allusions to the Shahnameh has avoided from raw story telling as far as possible and observed other necessaries like ambiguity as well as. Also it was revealed that Salmani is very interested in character of Siavash. Also it was found that Salmani, concerned with the name of some characters, has made some few mistakes.
It is necessary to say that with this approach no research has been done about Salmani’s poetry.




کلیدواژه‌ها [English]

  • Rhetorical Analysis
  • allusion
  • Shahnameh allusions
  • Contemporary Ghazel
  • Mohammad Salmani

مراجع

قرآن کریم.
آیدنلو، سجاد (1390). دفتر خسروان (برگزیده شاهنامه فردوسی). تهران: سخن. چاپ اول.
حسن لی، کاووس (1383). گونه­های نوآوری در شعر معاصر ایران. تهران: نشر ثالث با همکاری انتشارات دبیرخانه شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی. چاپ اول.
رجائی، محمد خلیل (1379). معالم البلاغه در علم (معانی و بیان و بدیع). شیراز: دانشگاه شیراز. چاپ پنجم.
روزبه، محمدرضا (1381). ادبیات معاصر ایران (شعر). تهران: نشر روزگار. چاپ اول.
سلمانی، محمد (1392).در به در، در پی نیافتنت. تهران: فصل پنجم. چاپ اول.
ــــــــــــــ (1379). غزل زمان. بندرعباس. چی چی کا. چاپ اول.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1383). ادوار شعر فارسی. تهران. سخن. چاپ دوم؛ ویرایش دوم.
ــــــــــــــــــــــــ (13911). رستاخیز کلمات(درس گفتارهایی درباره نظریه ادبی صورتگرایان روس). تهران: سخن. چاپ سوم.
ــــــــــــــــــــــــ (13912). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگه. چاپ پانزدهم.
ـــــــــــــــــــــــ (1376). موسیقی شعر. تهران: آگه. چاپ پنجم.
شمیسا، سیروس (1390). بیان. تهران: نشر میترا. چاپ سوم از ویراست چهارم.
ـــــــــــــــ (1380). سیر غزل در شعر فارسی. تهران: فردوس. چاپ ششم.                                                             ـــــــــــــــ (1376). طرح اصلی داستان رستم و اسفندیار. تهران: میترا. چاپ اول.
ـــــــــــــــ (1377). فرهنگ اشارات ادبیات فارسی؛ جلد اول. تهران: فردوس. چاپ اول.
ـــــــــــــــ (1386). فرهنگ تلمیحات. تهران: میترا. چاپ اول از ویراست دوم.
ـــــــــــــــ(1378). کلیات سبک شناسی. تهران: فردوس. چاپ پنجم.
ـــــــــــــــ (1383). نگاهی تازه به بدیع. تهران: میترا. چاپ اول از ویرایش سوم.
فتوحی، محمود (1392). سبک شناسی. تهران: سخن. چاپ دوم.
فردوسی، ابوالقاسم (1393). شاهنامه. جلد نهم. (یادداشتهای شاهنامه؛ نگارش جلال خالقی مطلق).تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. چاپ سوم.
قمری، حیدر (زمستان 86 و بهار 87). «تسامح در تلمیح به داستان­های حماسی و ملی در شعر فارسی». فصلنامه علمی ـ پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا. سال هفدهم و هجدهم. شماره 68 و 69.
کزازی، میر جلال الدین (1385). زیبایی شناسی سخن پارسی، بدیع. تهران: نشر مرکز. چاپ پنجم.
ــــــــــــــــــــــ (1380). مازهای راز: جستارهایی در شاهنامه. تهران: مرکز. چاپ دوم.
ــــــــــــــــــــــ (1381). نامه باستان(ویرایش و گزارش شاهنامه فردوسی). جلد دوم. تهران: سمت. چاپ اول.
ــــــــــــــــــــــ (1382). نامه باستان(ویرایش و گزارش شاهنامه فردوسی). جلد سوم. تهران: انتشارات سمت. چاپ اول.
محمدی، محمد حسین (1385). فرهنگ تلمیحات شعر معاصر. تهران: نشر میترا. چاپ دوم.
مقدادی، بهرام (1393). دانش­نامه نقد ادبی از افلاتون تا به امروز. تهران: نشر چشمه. چاپ اول.
نامور مطلق، بهمن (1384). «جامهای اسطوره­­ای در ایران و اروپا (جام جم و گرال)». اسطوره و ادبیات: مجموعه   مقالات. تهران: سمت. چاپ دوم.
همایی، جلال الدین (1377). فنون بلاغت و صناعات ادبی.قم: موسسه نشر هما. چاپ پانزدهم.
Abrams, M.H. (1999). A Glossary of Literary Terms. Earl McPeek. 7th.ed.
Cuddon, J. A. (1984). A Dictionary of Literary Terms.  New York: Penguin Books

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار