پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

تناقض گویی در شعر بیدل دهلوی

نوع مقاله : پژوهش کاربردی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه ازاد اسلامی واحد سلماس

چکیده

بیدل دهلوی، از جمله ی شعرای توانمند و بنام سبک هندی است که همنوا با شعرای پیشرو سبک هندی، نظیر: کلیم و صائب، تحت تأثیر عواملی همچون : نوسانات فکری، نداشتن تعادل روحی و روانی، قرار گرفتن در موقعیت های مختلف، پرگویی، نیندیشیدن به محور عمودی ابیات و دستیابی به مضمون جدید و در اصطلاح اهل ادب آن عصر، «معنی بیگانه» ، در خصوص موضوع های اساطیری، تاریخی، مذهبی ادبی و پدیده های محیط اطراف خود به تناقض گویی پرداخته است.
منظور از تناقض گویی، در سبک هندی آن است که شعرای این سبک، به جهت خلق مضامین جدید و پرهیز از مضامین کلیشه ای و تک بُعدی رایج در هنجار ادبی فارسی، با هنجار شکنی سنت های شعری گذشتگان را در هم شکسته و با دادن بار معنایی کاملاً جدید به کلمات، از زوایای گوناگون، به عناصر و پدیده های محیط اطراف خود نگریسته و یک پدیده‌ی متعارف شعری را در دو معنای متضاد از هم(مثبت و منفی یا ستایش و نکوهش) به کار ‌گرفته اند. نگارنده در این پژوهش مضامین متضاد را از اشعار بیدل استخراج و به ترتیب حروف الفبایی مورد بحث قرار داده و از اشعار شعرای سبک هندی نیز هر جا که ضروری به نظر می رسید، بهره برده است. هدف از این تحقیق تعیین موارد معانی متضاد و تناقض گویی ها در سبک هندی، در شعر بیدل دهلوی است. نتیجه این که تضاد مضامین و تناقض گویی در شعر بیدل، با تأسی از شعرای نامدار سبک هندی از بسامد بالاتری بر خوردار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Contradiction in Poems of Bidel Dehlavi

نویسنده [English]

  • rajab tohidiyan
چکیده [English]

Bidel Dehlavi, is one of the proficient and prominent figures in Hindi Style who along with other forerunners in Hindi Style like Kalim and Saeb was under the common influences like thought fluctuations, loss of psychic and spiritual balance, exposition to various situations, loquacity and ignorance vertical core of couplets. Influenced by mentioned factors, he tries to achieve new meanings and new themes or literally said "strange meanings" through contradiction in mythical, historical, religious and literary subjects, surrounding environment and phenomena. By contradiction in Hindi Style poems, we mean in the way of creating new themes and avoiding cliché and one-dimensional common themes in Persian literary form(Iraqi style), the poet deconstructs and defamiliarizes prior verse traditions and creates unique subjects with two contrastive meanings (positive & negative, objection & praise). The researcher in this paper has extracted contrastive meanings and themes in Bidel Dehlavi poetry and discussed it alphabetically using other Hindi Style poets’ poems where it’s necessary. The purpose of the study is the determination of contradiction and contrastive meanings and themes in the context of Bidel Dehlavi poetry. The result showed the plentiful application of contradiction in Bidel’s Poetry under the influence of named Hindi style poets is in the highest degree

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hindi Style
  • Iraqi style
  • Bidel Dehlavi
  • Point of View
  • Contradiction
آرین­پور، یحیی (1350). از صبا تا نیما. ج 1. تهران: مؤسسه انتشارات فرانکلین. چاپ اول.
امیری اسفندقه، مرتضی (1389). سوانح اوقات (نگاهی به احوال و آثار بیدل دهلوی). تهران: توسعه کتاب ایران (تکا). چاپ اول.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1390). «فکر رنگین صائب». ماهنامه بخارا. سال چهاردهم. شماره 85. صص 123-107.
براون، ادوارد (1316). تاریخ ادبیات ایران. ج 4. ترجمه رشید یاسمی. تهران: ابن سینا.
بیدل دهلوی، میرزا عبدالقادر (1384). دیوان. 2 جلدی، به تصحیح: اکبر بهداروند. تهران: سیمای دانش. چاپ اول.
بیگدلی، آذر (1338). آتشکده آذر. به کوشش: دکتر حسن سادات ناصری. تهران: امیرکبیر.
تأثیر تبریزی، محسن (1373). دیوان. تصحیح: امین پاشا اجلالی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. چاپ اول.
تمیم­داری، احمد (1389). عرفان و ادب در عصر صفوی. تهران: حکمت. چاپ اول.
توحیدیان، رجب (1388). «تضاد معانی و مضامین در دیوان صائب تبریزی». اندیشه­های ادبی. فصلنامۀ علمی- پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک. سال اول از دورۀ جدید. شمارۀ دوم. صص 117-87.
توحیدیان، رجب؛ خان چوبانی اهرنجانی، عزیزه (1390). «صائب، همدم دارالامان خاموشی»، پژوهش نامۀ فرهنگ و ادب. نشریۀ دانشکدۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد رودهن. سال هفتم، شماره دوازدهم، صص 52-29.
توحیدیان، رجب؛ نصرتی، عبدالله (1391). «تضّاد معانی و مضامین و تناقض­گویی در شعر کلیم کاشانی». فصلنامه تخصصی سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). علمی- پژوهشی، سال پنجم. شماره چهارم. صص 72-57.
جویای تبریزی (1378). دیوان. به اهتمام: دکتر پرویز عباسی داکانی. تهران: برگ. چاپ اول.
حافظ، خواجه شمس­الدین محمد (1374). دیوان. قزوینی- غنی. با مجموعه تعلیقات و حواشی: علامه محمد قزوینی. به اهتمام عبدالکریم جربزه دار. تهران: اساطیر. چاپ پنجم.
حاکمی والا، اسماعیل؛ پژوهش، پرنوش (1388). «جست و جوی نهادهای اجتماعی در شعر کلیم کاشانی». پژوهش نامه فرهنگ و ادب. نشریه دانشکده ادبیات دانشگاه آزاد واحد رودهن. سال پنجم. شماره هشتم،صص: 188-173
حسن­پور آلاشتی، حسین (1384). «معنی بیگانه در شعر صائب تبریزی». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. سال 48، شماره مسلسل 196: صص77-75.
حسین­پور چافی، علی (1385). بررسی و تحلیل سبک شخصی مولانا در غزلیات شمس. تهران: انتشارات سمت. چاپ اول.
 حکیم آذر، محمد (1384). «انحراف از نُرم در شعر صائب تبریزی». فصلنامه زبان و ادبیات فارسی واحد اراک. سال اوّل. شماره دوم. صص 65-43.
ــــــــــ (1385). «هنجارشکنی در شعر صائب تبریزی». مجله ی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. شماره هفتم. صص: 55-39.
خاتمی، احمد (1374). پژوهشی در نثر و نظم دوره بازگشت ادبی. تهران: مؤسسه انتشاراتی پایا. چاپ اول.
خاقانی (1374). دیوان. به کوشش: دکتر ضیاءالدین سجادی. تهران: زوّار. چاپ پنجم.
زاهد تبریزی، میرزا قاسم (1389). دیوان غزلیات. با مقدمه و تصحیح: دکتر عبدالله واثق عباسی و سهیلا مرادقلی. دانشگاه سیستان و بلوچستان. چاپ اول.
سعدی (1374). کلیات سعدی. مقدمه و شرح حال: جلال­الدین همایی. حواشی: محمود علمی (درویش). تهران: جاویدان. چاپ اول.
ـــــــــــ (1375). بوستان (سعدی نامه). تصحیح و توضیح: غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی. چاپ پنجم.
شبستری، شیخ محمود (1382). گلشن راز. به اهتمام: دکتر کاظم ذزفولیان. تهران: طلایه. چاپ اول.
شمس لنگرودی، محمد (1367) گردباد شور جنون (سبک هندی، کلیم کاشانی و گزیدۀ اشعار). تهران: نشر چشمه. چاپ دوم.
شمس­العلمای گرگانی، حاج محمدحسین (1377). ابدع البدایع (جامع­ترین کتاب در علم بدیع فارسی). تبریز: احرار. چاپ اول.
شمیسا، سیروس (1374). کلیات سبک­شناسی. تهران: فردوس. چاپ سوم.
صائب تبریزی، محمدعلی (1375). دیوان. 6 جلدی. به اهتمام: دکتر محمد قهرمان. تهران: علمی و فرهنگی. چاپ سوم.
ــــــــــــــ (1345). دیوان. با حواشی و تصحیح و خط خود شاعر. با مقدمه: کریم امیری فیروز کوهی. تهران: انجمن آثار ملی.
صفا، ذبیح­الله (1372). تاریخ ادبیات در ایران. ج پنجم. بخش اول.  تهران: فردوس. چاپ سیزدهم.
طاهری، قدرت الله (1389). «چهار فرضیه در علل نبود تفکر بنیادین در شعر سبک هندی». کهن نامه ادب پارسی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال اول. شماره دوم. صص: 96-77.
طغیانی، اسحاق (1385). تفکر شیعه و شعر دوره صفوی. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان. چاپ اول.
غنی کشمیری، محمدطاهر(بی تا). دیوان. به کوشش: احمد کرمی. تهران: انتشارات ما. چاپ اول.
فلّاح، مرتضی (1387). «سه نگاه به مرگ در ادب فارسی». فصلنامه علمی- پژوهشی «پژوهش زبان و ادبیات فارسی» پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی. شماره یازدهم: صص: 254-223
قدسی مشهدی، حاجی محمدجان (1375). دیوان. مقدمه و تصحیح و تعلیقات: محمد قهرمان. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد. چاپ اول.
قهرمان، محمد (1390). صیّادان معنی (برگزیدۀ اشعار سخن سرایان شیوۀ هندی). تهران: امیرکبیر. چاپ دوم.
کلیم کاشانی، ابوطالب (1376). کلیات.2 جلدی. به تصحیح و مقدمه و تعلیقات: مهدی صدری، تهران: همراه. چاپ اول.
مؤتمن، زین­العابدین (1371). «نظریه نگارنده راجع به صائب»، در: صائب و سبک هندی در گسترۀ تحقیقات ادبی. به کوشش و تألیف: محمدرسول دریاگشت. تهران: نشر قطره. صص: 428-377.
محمدی، علی (1388). «بررسی انتقادی معنا و اندیشه­های بیدل در آیینه یک غزل». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی تهران. شماره چهاردهم. صص: 171-147.
محمدی، محمدحسین (1374). بیگانه مثل معنی (نقد و تحلیل شعر صائب و سبک هندی). تهران: میترا. چاپ اول.
مولانا، جلال­الدین محمد بلخی (1376). کلیات شمس تبریزی. با مقدمه و تصحیح محمد عباسی. تهران: نشر طلوع. چاپ هشتم.
نسیمی، عمادالدین (1368) دیوان. به کوشش: سید
علی صالحی.  تهران: انتشارات تهران. چاپ اول.
نیاز کرمانی، سعید (1367). سخن اهل دل.  تهران: پاژنگ. ج اول. چاپ اول.
هدایت، رضاقلیخان (1336). مجمع الفصحاء. به کوشش: مظاهر مصفا. تهران: امیرکبیر.
هرومل سدارنگانی (2435). پارسی گویان هند و سند. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
همام تبریزی (1370). دیوان. به تصحیح: دکتر رشید عیوضی. تهران: نشر صدوق. چاپ دوم.
واعظ قزوینی، ملّامحمدرفیع (1359). دیوان. به کوشش: سادات ناصری. تهران: مؤسسه مطبوعاتی علی اکبر علمی. چاپ اول.