پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

چند معنایی( ایهام) در غزل های فروغی بسطامی

نوع مقاله : تحقیقات بنیادی یا نظری

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 عضو هیات علمی

3 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

چکیده

چند معنایی(ایهام ) یکی از مهم‌ترین امکانات زبان شعری است. این صنعت بدیعی را از انواع هنجارگریزی‌های معنایی می‌دانند که در محور همنشینی و مجاورت که مبتنی بر ترکیب است به وجود می‌آید و کلام را با ابهام که از عناصر مهم زبان ادبی است، پیوند می‌دهد. فروغی بسطامی از شاعران توانای عصر قاجار و قرن سیزدهم هجری است. در فن غزل سرایی از استادان مطرح این دوره است. عشق، عرفان و مدح مضامین اصلی غزل‌های فروغی بسطامی را تشکیل می‌دهد، وی مضامین عاشقانه را از سعدی و مضامین عارفانه را از حافظ وام گرفته و بسیاری از غزل‌های خود را به تقلید از آنها سروده است. اشعارش ساده، روان، به دور از ابهام و پیچیدگی و سرشار از صنایع معنوی و زیبایی‌های بدیعی است، ایهام از جملۀ این صنایع و یکی از ابزارهای هنجارگریزی و زیباسازی در کلام ادبی است همین امر سبب شد که به بررسی این ترفند هنری پرداخته و هنر و توانایی شاعر را در این زمینه بیش‌تر نمودار سازیم. روش به کار رفته در این مقاله توصیفی- تحلیلی و مستند به بسامد آماری است به اینگونه که ابتدا تعریفی از انواع ایهام ارائه خواهد شد و سپس به استخراج دقیق بسامد انواع ایهام و تحلیل آن‌ها پرداخته می شود. نتایج بررسی‌ حکایت از آن دارد که ایهام تناسب با 7/33 %بیش‌ترین بسامد را دارد و ذم شبیه به مدح با فراوانی صفر کمترین بسامد تکرار را دارد. فروغی برای چند صدایی کردن شعر خود اهتمام ویژه‌ای به این ترفند داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Poly semic(Ambiguity) InThe Sonnets of Foroughi Bastami

نویسنده [English]

  • maryam Khalili Jahantigh 1
1 University of Sistan and Baluchestan
چکیده [English]

Poly semic( Ambiguity) is one of the most important features of poetic language. It is thought that This figure of speech is kind of semantic norms which is created in proximity and companion. Base that is based on combination and it binds speech to ambiguity which is of important elements of litrary language. Foroughi Bastami is one of the most outstanding and capable poets of the Qajar era and thirteenth century. He is the master of his contemporaries.Love, mystrisim, and praise are the basic topics of Bastami's sonnets. His romantic themes are taken from Saadi and mystical themes from Hafez, and many of his lyrics are imitated from them. His poems are plain, comprehensive and free from ambiguity and complexity. Ambiguity kind’of this figures of thought and one of semantic norms of litrary language, This matter led consider ambiguity, and then to appear the ability and art of poet in this field. the applied method in this analytic-discreptive article, is based on the data, in this way first three comperhensive defenitions were showed kind’s pun, and then accurate drawing of frequency pun, kind’s and analysis of them.Results of this study indicate Preportional ambiguity with frequency of 33/7 is the most frequent figure and blame like praise with frequency of zero is the least frequent one, and foroghi has special effort to this nice trick

کلیدواژه‌ها [English]

  • Foroughi Bastami
  • Ambiguity
  • Figures of thought
  • rhetoric
  • Sonnets

مراجع

1-     آقاسردار، نجفقلی میرزا(1362). درّۀ نجفی،تصحیح حسین آهی، چاپ اول، تهران: فروغی.
2-     احمد نژاد،کامل(1372). فنون ادبی(عروض، قافیه، بیان، بدیع). چاپ اول، تهران: انتشارات پایا.
3-     اسفندیارپور، هوشمند(1384). عروسان سخن(نقد و بررسی اصطلاحات و صنایع ادبی در بدیع). چاپ دوم، تهران: فردوس.
4-     اویسیکهخا،عبدالعلی(1390). «فروغیبسطامیوغزلبازگشت»،پژوهشنامۀادبغنایی،شمارۀ 16،صص5-24
5-     تقوی،نصرالله(1370). هنجار گفتار(در فن معانی و بیان). تهران: چاپ مجلس.
6-      خرقانی، حسن(1389). «ایهام و آرایه­های ایهام­آمیز در قرآن کریم»، آموزه­های قرآنی، شمارهْ دوازده،صص 23-49
7-     دستغیب،عبدالعلی(1385). « فروغیبسطامیشاعریغزل­سرا»،کیهانفرهنگی،شمارۀ 239و 240،صص 25- 31
8-     رازی،شمس الدین محمد بن قیس(1360).المعجم فی معاییر اشعار العجم، به تصحیح علامه قزوینی، چاپ سوم،تهران:زوار.
9-     راستگو، سیدمحمد(1370). «ایهام در شعر فارسی»، مجله معارف، شمارهْ 22،صص37-83
10- رامی تبریزی، شرف­الدین حسن بن محمد(1385). حدایق­الحدایق(علم بدیع و صنایع شعری در زبان پارسی دری). به تصحیح و با حواشی سید محمد کاظم امام، چاپ دوّم تهران: دانشگاه تهران.
11- رجایی، محمد خلیل(1359). معالم­البلاغه، چاپ سوم، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
12- سبزعلی­پور، جهان­دوست(1389). «فهمی از رندی­های حافظ(نگاهی دیگر به ایهام تبادر در شعر حافظ)»، مجلهْ بوستان ادب، شمارهْ چهارم، صص127-146
13- شمس لنگرودی، محمدتقی(1372). مکتب بازگشت، تهران: نشر مرکز.
14- شمیسا، سیروس(1386). نگاهی تازه به بدیع، چاپ دوّم، تهران: میترا.
15- صادقیان، محمد علی(1388) زیور سخن در بدیع فارسی، چاپ دوم، یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
16-  طاهری، حمید(1389). «رویکردی به ایهام در غزلیات حافظ»، نشریهْ ادب و زبان، شمارهْ 28، صص113-137
17- غنی­پورملکشاه، احمد(1390). «سبک سعدی در ایهام­سازی و گستردگی آن در غزلیات او»، بهار ادب، شمارۀ2، از صص75 -89 .
18- فروغی بسطامی، میرزا عباس(1374). دیوان غزلیات، چاپ دوّم، تهران:کومش.
19- کزازی، جلال الدین(1373). زیبا شناسی سخن پارسی(بدیع)، چاپ اوّل، تهران: مرکز.
20- گرکانی، محمد حسین شمس العلماء(1377). ابدع­البدایع، به اهتمام حسین جعفری و مقدمه­ی جلیل تجلیل،چاپ اوّل، تبریز: انتشارات احرار.
21- مازندرانی، محمدهادی بن محمد صالح(1376). انوارالبلاغه(در فنون معانی، بیان و بدیع). به کوشش محمدعلی غلامی نژاد، چاپ اول، تهران: مرکز فرهنگی نشر قبله.
22- معیرالممالک،دوستعلی(1329).« عشقفروغیبهخاتونجانخانم»، یغما،شمارۀ 34،صص 529- 530 .
23- نوروزی،جهانبخش(1372). زیورهای سخن و گونه­های شعرپارسی، شیراز: راهگشا.
24- وحیدیان کامیار،تقی(1383). بدیع از دیدگاه زیبایی شناسی، چاپ اوّل، تهران: سمت.
25- وطواط،رشیدالدین محمد عمری کاتب بلخی(1362). حدایق السحر فی دقایق الشعر،تصحیح عباس اقبال،تهران: طهوری.
26-  همایی، جلال الدین(1364). فنون بلاغت و صناعات ادبی، جلد2و1، چاپ اوّل، تهران: توس.
 
Dr.Maryam.Khalili Jahantigh
Professor of Persian Language and Literature Dept, University of Sistan and Baluchestan
Dr.Mohammad.Barani
AssociateProfessor of Persian Language and Literature Dept, University of Sistan and Baluchestan
Ayyoub.Omidi
Master of Persian Language and Literature Dept, University of Sistan and Baluchestan 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار