پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

استعاره مفهومی و طرحواره‌های تصویری در اشعار ابن‌خفاجه

نوع مقاله : تحقیقات بنیادی یا نظری

نویسندگان

دانشگاه بوعلی سینا-همدان

چکیده

استعاره از حیث نوآوری و گیرایی خیال و بازتابی که در جان‌ شنوندگان پدید می‌آورد، قلمرو فراخی برای شگفتی‌زایی و میدانی برای مسابقه بزرگان سخن است، اهمیت استعاره در شعر، چنان است که عده‌ای از نظریه پردازان ادبی، زبان را فقط« خیال و استعاره» می‌دانند. از مکاتب بسیار جدیدی که به مسأله‌ی استعاره پرداخته است، مکتب زبان‌شناسان شناختی است. در این دیدگاه استعاره یک فرآیند ذهنی- زبانی است. آنان استعاره را به صورت موضوعی، در حافظه‌ی معنایی تحلیل می‌کنند. یعنی واژه‌های استعاری بر پایه‌ی بازیابی اطلاعات موجود در حافظه دراز مدت تداعی می‌گردد. این نظام هرگونه فهم و بیان مفاهیمِ انتزاعی در قالب مفاهیمِ ملموس‌تر را کاربردی استعاری می‌دانند. ابن خفاجه خداوندگار وصف در ادبیات اندلس، از نظر آفرینش طرح‌واره‌های تصویری و استعاره‌های جهت‌دار در چکامه‌های هنری خود در جرگه‌ی خلاق‌ترین شاعران است. استعاره‌های وی ابزار توانمندی برای بیان معانی پیچیده، مبهم و دور از ذهن است که با استفاده از تجربه‌ی شعری و زبانی شاعر به بهترین شکل به بار نشسته‌اند. پاره‌ای از استعارات وی از مفاهیم قراردادی و زبان خودکار به وجود آمده است و پاره‌ای دیگر با بسط مفاهیم قراردادی، لباس نظم بر تن می‌کنند و در موارد متعدد استعاراتی بدیع و خلاق دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Conceptual metaphor and image schema in the poems of Ibn Khafajha

نویسنده [English]

  • akhtar Zolfaghari
چکیده [English]

Metaphor in terms of innovation and imagination Charisma that creates reflection in the lives of listeners, it's a wide scope for surprises and speech competition. The importance of metaphor is very high in poetry, so the number of literary theorists believes that language is just "imagination and metaphor". Cognitive linguistics is one of new schools considers the metaphor. In this view, the metaphor is a mental lingual process. They analyze metaphor as a semantic topic in memory. The metaphorical terms, based on data in memory recover in Long-term memory. This system considers any understanding abstract concepts as a more concrete and practical concepts metaphoric one. Ibn Khafajha is one of artistic poets who create conceptual metaphor and conceptual schema as one of the critical infrastructure of the metaphors in his artistic odes. His metaphor is a powerful tool to express complex ideas, vague and far-fetched using the experience of poetry and poets are the best way to fruition. Some of his metaphors was created through conventional concepts and automatic language and others by extending the conventions, in the guise of prose and on several occasions innovative and creative metaphors. The aim of this cross-sectional study is to discover the secret of survival metaphors

کلیدواژه‌ها [English]

  • congnitive Linguistics
  • schemas
  • Metaphor
  • image
  • ebne- khafaje
آسیابادی، علی و اسماعیل صادقی و معصومه طاهری. (1391). طرحواره حجمی و کاربرد آن در بیان تجارب عرفانی. پژوهش­های ادب عرفانی(گوهر دریا). سال6. ش20. پیاپی22. تابستان91. صص141-162
بارسلونا، آنتونیو. (1390). استعاره و مجاز با رویکردی شناختی. مترجم فرزان سجودی. تهران: نقش جهان
بهنام، مینا. (1389). استعاره مفهومی نور در دیوان شمس. نقدادبی. سال سوم. شماره دهم. تابستان 89. صص91-114
بیابانی، احمدرضا و یحیی طالبیان،(1391)، بررسی استعاره جهت گیرانه و طرح­واره­های تصویری در شعر شاملو، پژوهشنامه­ی نقد ادبی، دوره 1 شماره 1، صص99-126.
التفتازانی، سعدالدین، (1383هـ.ش)، مختصر المعانی،بیروت، دارالفکر، چاپ هشتم
تیلر، جان رابرت. بسط مقوله: مجاز و 1383. ترجمه مریم صابری­پور نوری فام، در کتاب استعاره مبنای تفکر و ابزار زیبایی آفرینی. گروه مترجمان به کوشش فرهاد ساسانی. تهران: مهر. چاپ اول
جاحظ،عمر بن بحر.(1412). البیان و تبیین، بیروت: الهلال
الجرجانی، عبدالقاهر، (1988م)، اسرار البلاغه فی علم البیان، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول
حامدی، رباب و حسین کاویانی.( 1383).« بررسی ارتباط بین استعاره ها و خلق افسرده»، تازه‌های علوم شناختی، سال 1، شماره 1و2، صص 45-
دهخدا، علی اکبر، (1372)، لغتنامه، ج6، تهران، نشر دانشگاه تهران
راسخ مهند، محمد، (1389)، «درآمدی بر زبان­شناسی شناختی»، تهران، سمت، چاپ اول
شفیعی کدکنی، محمد رضا،(1366)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: نیل.
صفوی، کورش. (1384). فرهنگ توصیفی معنی­شناسی. تهران: فرهنگ معاصر. چاپ اول
صفوی، کوروش، (1379)، «معنی شناسی»، تهران، مهر
ضیف، شوقی،(1119 ه‍. ق) سلسلة تاریخ الأدب العربی (عصر الدول و الإمارات اندلس)، ط3، قاهره: دارالمعارف.
طاهری­نیا علی­باقر و رنجبر، جواد. (1388).«التصویرالحرفی رمز جودة الوصف عند ابن خفاجة الاندلسی»، مجله بحوث فی اللغة العربیة وآدابها،بجامعة اصفهان، العدد 1، 143-155.
الطباع، عمر فاروق.(1994). دیوان ابن­خفاجه، بیروت، لبنان: دارالقلم للطباعه و النشر و التوزیع.
عباس، احسان.(1971).تاریخ الادب الاندلسی عصر الطوائف و المرابطین، عمان، دارالمشرق.
العسکری، ابوهلال، (1952م)، الصناعتین، بیروت، دار احیاء الکتب العربیة، چاپ اول
فتوحی، محمود(1390)، سبک­شناسی: نظریه­ها، رویکردها و روش­ها، تهران، سخن
فروخ، عمر.(1982).تاریخ الادب العربی، الجزء الخامس،الادب فی المغرب و الاندلس،عصر المرابطین و الموحدون، بیروت: دارالعلم للملایین.
قاسم زاده، حبیب اله.(1379). «استعاره و شناخت، بحثی مقدماتی درباره‌ی روانشناسی استعاره»، تهران: انتشارات فرهنگان.
قائمی­نیا، علیرضا. (1393). استعاره­های مفهومی در آیات قرآن. صص31-59. به چاپ رسیده در مجموعه مقالات زبان استعاری و استعاره­های مفهومی. تهران. هرمس. چاپ دوم
کوچش، زلتن. (1393). مقدمه­ای کاربردی بر استعاره. مترجم: شیرین پورابراهیم. چاپ اول. تهران: سمت.
گلفام، ارسلان و فاطمه یوسفی راد.(1381).« زبان شناختی و استعاره، تازههای علوم شناختی»، سال 4، شمارۀ 3،صص 59-6.
گندمکار، راحله، (1388)، «بررسی معنایی افعال مرکب اندام­بنیاد در زبان فارسی: رویکردی شناختی»،رسالة کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی.
لیکاف، جرج(1992)نظریه­ی معاصر استعاره، همکاری گروهی از مترجمان به کوشش فرهاد ساسانی، تهران سوره مهر
لیکاف، جورج و مارک جانسون. (1394). استعاره­های که با آنها زندگی می­کنیم. ترجمه هاجر آقا ابراهیمی. تهران: نشر علم. چاپ اول
محمد بن مکرم، ابوالفضل جمال الدین، (1405ق)، لسان العرب، ج4، قم، نشر ادب الحوزه.
محمدی آسیابادی،علی اسماعیل صادقی و معصومه طاهری (1391)، «طرح­واره­های حجمی و کاربررد آن در زبان عرفانی میبدی»،پژوهش های ادب عرفانی (گوهر گویا) سال ششم، شماره دو، 141-162.
مدرس زاده، عبدالرضا(؟) براعت استهلال غزل سعدی، فصلنامه‌ی تخصصی دانشگاه آزاد مشهد، صص59-81)
نورالدین، حسن محمد.(1990). ابن­خفاجه شاعرشرق الاندلس، لبنان، بیروت، دارالکتب العلمیه .
الهاشمی بک، احمد، (1373ش)، جواهر البلاغه فی المعانی و البیان و البدیع، مکتبه المصطفوی
هاشمی، زهره، (1389)، «نظریه استعاره مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون»، ادب پژوهی، تابستان، شماره دوازدهم، صص119-140
هوشنگی، حسین و محمود سیفی پَرگو، (1388)، «استعاره­های مفهومی در قرآن از منظر زبان­شناسی شناختی»، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کریم، تابستان، سال اول، شماره سوم، ص9-34
یوسفی راد، فاطمه، (1382)، بررسی استعاره زمان در زبان فارسی: رویکرد معناشناسی شناختی. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.