پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

مولانا محمد ولی دشت بیاضی در گستره تاریخ ادبیات فارسی

نوع مقاله : تحقیقات بنیادی یا نظری

نویسنده

عضو هیات علمی

چکیده

میرزا محمد ولی دشت بیاضی متخلص به« ولی» از شاعران مشهور سده دهم هجری است .وی معاصر شاه تهماسب صفوی ودیگر پادشاهان این سلسله تا روزگار شاه عباس اول بوده است. زادگاه شاعر بنا به تصریح اکثر تذکره نویسان (دشت بیاض ) از توابع قهستان خراسان است .او یکی از شاعران توانای عهد خود و در سخنوری ملک الشعرای روزگارش بوده وگاه اشعار او به عنوان «شعر طرحی »در حضور بزرگان مطرح شده است . با توجه به اینکه نام این شاعر پرآوازه قرن دهم در بسیاری از کتب وتذکره های دوران صفویه و پس از آن ذکر شده اما آنگونه که در خورشان وجایگاه ادبی او باشد بررسی عالمانه وجامعی درباره او انجام نشده است واغلب صاحبان تذکره و تاریخ ادبیات نیز به ذکر کلیاتی از زند گی واوضاع واحوال او بسنده کرده اند .نگارنده در این مقاله کوشیده است تا بر اساس قدیمیترین تذکره ها ونسخ خطی دیوان اشعار ولی (12نسخه)در باره زوایای مبهم زندگی ، آغاز شاعری ، سفرها ، نظر مورخان وتذکره نویسان در باره او ، آثار به جای مانده ، تاریخ وفات ومدفن او وموضاعات شعری این شاعر اطلاعاتی فرا روی خوانندگان قرار دهد در ین مقاله گفته های صاحبان تذکره در باره این شاعر مورد نقد وارزیابی قرار گرفته است وسعی شده علاوه بر اطلاعات کتابخانه ای از تحقیقات میدانی نیز سود جسته شود

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Molana Mohammad Vali Dast Bayazi in the countext of Persian Literature

چکیده [English]

mirza mohammad vali dasht bayazi by the pen name of vali is one of the famous poets of the 10 th solar century.he has been a contemporary of shah tahmasb safavid and of others of the same dynasty up to the days of shah abbas i most biographers have clearly stated that his birth place was dasht bayaz a dependency of qahestan in khorasan he was a capable poet of the time and in eloquence malik al-shoara of his days as well sometimes his poetry has been presented at the presence of graet people although his name frequently appears in many books and biographies of the safavids period and after it no considerable and comprehensive research has been done to duly suit his literary statues and most biographers have not gone beyond some mere general statements about his life conditions and personality the writer of this article tries to according to the earlier biographies and manuscripts of his poetry (12 manuscripts) provid the reader with some insightful knowledge about the dark aspects of his life about the beginning of his poetic career about his journeys about historians and biographers views of him about his extant works about the date and place of his death and about the themes of his poetry in this article great care has been taken to study and verify the statements of biographers about this poet the writer has also tried to depend on library information as well as field research in his studies

کلیدواژه‌ها [English]

  • vali dasht bayazi
  • mowlana mohammad life
  • and personality study
  • of personality
آذر بیگدلی، لطفعلی بیگ، (1337). آتشکده آذر، به تصحیح سیدجعفر شهیدی، تهران، مؤسسه نشر کتاب.
آیتی، محمدحسین،(1371). بهارستان، در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان، چ دوم، تهران، انتشارات فردوسی.
اسکندر بیگ منشی، (1377). تاریخ عالم آرای عباسی، به تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، ج اول، چ اول، تهران، دنیای کتاب.
انصاری کازرونی، شیخ ابوالقاسم بن ابی حامد (1340). مرقوم پنج کتاب سلم المسوات، دکتر یحیی قریب، چ اول، تهران، علمی.
حسینی عاملی، محمد شفیع، (1383).  محافل المؤمنین فی ذیل مجالس المؤمنین، ابراهیم عرب پور و منصور جغتایی، چ اول، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
خاقانی،(1375). دیوان اشعار، میر جلال‌الدین کزازی، چ اول، تهران، نشر مرکز.
خیام­پور، عبدالرسول،(1340). فرهنگ سخنوران، تبریز، شرکت سهامی چاپ آذربایجان.
دانش‌پژوه، محمدتقی،(1340). فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ج نهم و دهم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
دشتی، علی، (1357). خاقانی (شاعری دیرآشنا)، چ سوم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
رازی، امین احمد، (1387). تذکره هفت‌اقلیم، به تصحیح سید محمدرضا طاهری (حسرت)، چ اول، ج 2، تهران، سروش.
راشدی، سید حسام الدین، (1346).  تذکره شعرای کشمیر، بخش سوم، پاکستان، آکادمی کراچی.
روملو، حسن بیگ،(1357). احسن التواریخ، به تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، انتشارات بابک.
زرین‌کوب، عبدالحسین، (1363). سیری در شعر فارسی، تهران، انتشارات نوین.
سرخوش، محمد افضل (بی‌تا). کلمات الشعرا، به تصحیح صادق علی دلاوری و دیگران، بی‌جا.
شاه حسین بن ملک غیاث سیستانی، (بی‌تا). تذکره خیرالبیان، چاپ سنگی، دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد.
شبلی نعمانی،(1363). شعر العجم یا تاریخ شعرا و ادبیات ایران، ترجمه سید محمدتقی فخر داعی گیلانی ج 5، چ دوم، تهران، دنیای کتاب.
شیرازی، ابن ­یوسف،(1318). فهرست کتابخانه سپه‌سالار، ج 2، تهران، چاپخانه مجلس.
صادق کتابدار،(1327). تذکره مجمع الخواص، ترجمه عبدالرسول خیام پور، تبریز، چاپخانه اختر شمال.
 صبا، مولوی محمد مظفر حسین، (1343). تذکره روز روشن، به تصحیح محمدحسین رکن آدمیت، تهران، انتشارات کتابخانه رازی، چاپ اسلامیه.
صفا، ذبیح‌الله، (1373). تاریخ ادبیات در ایران، ج 5، چ هفتم، تهران، انتشارات فردوس.
عبدی بیگ شیرازی، (1369). تکمله الاخبار، با مقدمه و تصحیح عبدالحسین نوایی، چ اول، تهران، نشر نی.
فاضل مطلق یزدی، محمود، (1354).  فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.
فخری هروی، (بی‌تا). تذکره روضه السلاطین، عبدالرسول خیام پور، تبریز، موسسه تاریخ و فرهنگ شماره 2.
فخر الزمان قزوینی ملاعبدالنبی، (1340). تذکره میخانه، احمد گلچین معانی، تهران، انتشارات اقبال، چاپخانه سپهر.
گلچین معانی، احمد، (1363). تاریخ تذکره‌های فارسی، چ دوم، تهران، انتشارات سنایی.
گلچین معانی، احمد، ،(1374). مکتب وقوع در شعر فارسی، چ اول، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی.
گلچین معانی، احمد، ،(1346). فهرست کتب خطی کتابخانه آستان قدس رضوی، ج 7 بخش 2، مشهد، انتشارات اداره کتابخانه.
گلچین معانی، احمد،، (1369). کاروان هند، ج اول، مشهد، انتشارات آستان قدس.
گلچین معانی، احمد، ، (1369). مضامین مشترک در شعر فارسی، چ اول، تهران، انتشارات پاژنگ.
گوپا موی، محمد قدرت الله، (1336). تذکره نتایج الافکار، بمبئی، خاضع، چاپخانه سلطانی.
مؤتمن، زین‌العابدین، (1332). شعر و ادب فارسی،  تهران، انتشارات کتابخانه ابن‌سینا و بنگاه مطبوعاتی افشار.
مطربی سمرقندی،سلطان محمد، (1382). تذکره الشعرا، علی رفیعی علا مرورودی، چ دوم، تهران، انتشارات میراث مکتوب.
نفیسی،سعید، (1344). نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی تا پایان قرن دهم، تهران، کتاب‌فروشی فروغی.
نوشاهی، سید عارف، (1362). فهرست نسخه‌های خطی فارسی موزه ملی پاکستان، کراچی، مرکز انتشارات تحقیقات ایران و پاکستان.
واله اصفهانی، محمد یوسف، (1372). خلد برین، به کوشش میرهاشم محدث، تهران، موقوفات دکتر ایرج افشار.
واله داغستانی،(1383). تذکره الشعرا، به تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، تهران، اساطیر.
هاشمی سندیلوی،(1372). شیخ احمدعلی خان، تذکره مخزن الغرائب، به اهتمام محمدباقر، ج 5، پاکستان، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
هدایت، محمود،(1354). گلزار جاویدان، ج سوم، تهران، چاپخانه زیب.