پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

بررسی تحول ساختاری قید در فارسی باستان، فارسی میانه و فارسی دری

نوع مقاله : پژوهش کاربردی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد کاشان

2 دانشگاه شهرکرد

چکیده

یکی از مباحث پیچیده و بحث برانگیز دستور زبان، مقوله «قید» است. این مبحث از مهمترین مسائل زبان بوده که متأسفانه ناشناخته باقی مانده و تعریف درست و جامعی از آن ارائه نشده است و به علاوه، تعاریف موجود نیز کامل و طبقه بندی شده نیست و ابعاد و زوایای آن از دید بیشتر دستور نویسان دور مانده است. به علاوه تاکنون از نظر دستور تاریخی و سیر تحول به مقوله قید نگاه نشده است؛ بر این اساس پژوهش حاضر سعی دارد نگاهی متفاوت تر به مقوله «قید» داشته باشد؛ بدین صورت که آنرا از نظر سیر تاریخی بررسی نموده و با ذکر شاهد مثال های فراوان، تحول ساختاری قید را در فارسی باستان، فارسی میانه و فارسی دری نشان دهد. از یافته های این پژوهش آن است که فارسی دری ارتباط نزدیکی با فارسی میانه دارد و این ارتباط باعث گردیده که بسیاری از قیدهای پارسی دری، گونه تحول یافته قیدهای فارسی پهلوی(میانه) باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The study of evolution of adverb in ancient Persian, Middle Persian and Persian Dari

چکیده [English]

The study of evolution of adverb in ancient Persian, Middle Persian and Persian Dari

Abstract
Adverb is one of the complicated and challenging issues of grammar. It is one of the most important discussions of language that hasn’t been known until now, and there is no accurate and comprehensive definition of it. Also definitions available aren’t complete and classified, and its dimensions weren’t studied by the most grammarians .
It wasn’t historically and evolutionally studied until now. Based on this, the purpose of present study is to investigate adverb differently, so that historically studied it and show its structural evolution inancient Persian, Middle Persian and Persian Dari using many examples.
The obtained results show that there is close relationship between Dari Persian and Middle Persian and this relationship result that most of Persian adverbs beevolutional forms of Pahlavi Persian (middle).
Keywords: Historical Grammar, Persian language, adverb, historical process of adverb

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historical Grammar
  • Persian language
  • adverb
  • historicalprocess of adverb
ابوالقاسمی، محسن (1367). پنج گفتار در دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: کتابسرای بابل.
ابوالقاسمی، محسن (1387). دستور تاریخی زبان فارسی. چاپ سوم.‌ تهران:‌ سمت.
برونر، کریستوفر، ج. (1376). نحو زبان­های ایرانی میانه غربی. ترجمه سعید عریان. ‌تهران:‌ حوزه هنری.
بساق­زاده، محمدرضا (1385). «قید از دیدگاه دستورنویسان کهن و نو». مجله ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. شماره 3. صص 38-11.
بلعمی، ابوعلی محمدبن محمد (1363). تاریخ بلعمی. به تصحیح محمّدتقی بهار و محمّد پروین گنابادی. تهران: سمت.
بوشکور بلخی (2535). دیوان. به تصحیح محمد دبیرسیاقی. تهران: زوار.
بهار،‌ مهرداد (1345). واژه نامه بندهش. تهران: ‌بنیاد فرهنگ ایران.
بیهقی، ابوالفضل محمدبن حسین (1356). تاریخ بیهقی. تصحیح دکتر علی اکبر فیّاض. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
تفضّلی، احمد (1348). واژه­نامه مینوی خرد.‌ تهران:‌ بنیاد فرهنگ ایران.
خاقانی شروانی (1357). دیوان خاقانی. به کوشش دکتر ضیاءالدین سجادی. تهران: زوار.
دقیقی توسی، ابومنصورمحمّدبن احمد (1373). دیوان دقیقی. به اهتمام دکتر محمّد دبیرسیاقی. تهران: زوار.
راستار گویوا، و. س. (1347). دستورزبان فارسی میانه. ترجمه ولی­الله شادان. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
رودکی، جعفرابن محمد (1364). دیوان اشعار. به اهتمام برگینسکی. تهران: نگاه.
سعدی، شیخ­مصلح­الدین (1362). کلیات سعدی. به تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: امیرکبیر.
سُلمی، ابوعبدالرحمن (1386). طبقات­الصوفیه. به تصحیح نورالدین شریبه. قاهره: مکتبه المیانجی.
سنایی، مجدودبن آدم (1359). دیوان سنایی غزنوی. با مقدمه و حواشی مدرّس رضوی. تهران: کتابخانه سنایی.
شفایی، احمد (1363). مبانی علمی دستور زبان فارسی. تهران: خوشه.
صادقی،‌ علی­اشرف (1357). تکوین زبان فارسی. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد ایران.
طبری، محمدبن جریر (1407). تاریخ طبری. بیروت: مؤسسه عزالدین.
طوسی، خواجه نظام­الملک (1364). سیاست­نامه. به اهتمام هیوبرت دارک. تهران: علمی و فرهنگی.
عنصرالمعالی، کیکاوس بن اسکندر (1352). قابوسنامه. تصحیح دکتر غلامحسین یوسفی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
عوفی، سدیدالدین محمّد (1362). تذکره. با تصحیح دکتر محمّد معین. تهران: دانشگاه تهران.
فاضلی سنگانی، فاطمه (1391). «طرح دستوری قید». رشد آموزش زبان و ادب فارسی. شماره 104. صص 55-52.
فرخی سیستانی (1363). دیوان فرخی. به کوشش دکتر محمّد دبیرسیاقی. تهران: زوار.
فردوسی، ابوالقاسم (1373). شاهنامه. چاپ مسکو. تهران: سمت.
فرشیدورد، خسرو (1386). گفتارهایی درباره دستور زبان. چاپ سوم. تهران: ‌امیرکبیر.
فره­وشی، بهرام (1346). فرهنگ پهلوی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
قریب،‌ عبدالعظیم و همکاران (1380). دستور پنج استاد. ‌چاپ دوم. تهران: نشر علمی.
لسانی، حسین (1383). «بررسی مقایسه­ای قید در زبان­های فارسی و روسی». پژوهش ادبیات معاصر جهان. شماره 18. صص 108-97.
معین،‌ محمد (1371). فرهنگ فارسی. ‌جلد چهارم. چاپ هشتم. تهران: امیرکبیر.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین (1361). کشف الاسرار و عدّه الابرار. به اهتمام علی­اصغر حکمت. تهران: امیرکبیر.
ناتل خانلری، پرویز (1380). دستور زبان فارسی. چاپ هجدهم. ‌تهران: توس.
ناتل خانلری، پرویز(1372). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت.
ناصرخسرو (1353). دیوان ناصرخسرو. به تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقّق. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
نسفی، عبدالعزیز بن محمّد (1362). کشف الحقایق. به اهتمام و تعلیق احمد مهدوی دامغانی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
نیشابوری، ابواسحاق ابراهیم بن منصور (1340).  قصص الانبیاء. به اهتمام و تصحیح دکتر غلامحسین یوسفی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
وراوینی، سعدالدین (1367). مرزبان نامه. به تصحیح محمّد روشن. تهران: نشر نو.
هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان (1386). کشف المحجوب. مقدمه، تصحیح و تعلیقات دکتر محمود عابدی. تهران: سروش.
همایون فرخ، عبدالرحیم (1339). دستور جامع زبان فارسی. تهران: انتشارات علمی.
یوسفی، حسینعلی (1379). دستورزبان فارسی1 و2. تهران: نشر روزگار.