پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

تقابلهای دوگانه و کارکردهای معنایی آن در قصاید ناصر خسرو

نوع مقاله : تحلیلی و انتقادی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

چکیده

چکیده
تقابل‌های دوگانه از مباحث مهم زبان‌شناسی و نشانه‌شناسی است که منتقدان ساختارگرا با توجه به آن به نقد و تحلیل متون ادبی می‌پردازند. این تقابل‌ها که نقش مهمی در زیبایی و انسجام ساختاری و محتوایی متون ادبی ایفا می‌کنند، کاربرد بسیار گسترده‌ای در شعر ناصر خسرو (شاعر و نویسنده برجسته‌ی قرن پنجم) دارند؛ به گونه‌ای که می‌توان آن را از ویژگی‌های بارز سبک شعری او قلمداد کرد. ناصر خسرو اغلب از این تقابل‌ها در جهت مفاخره، تبلیغ دین اسماعیلیه (باطنیه)، پند و اندرز و نیز انتقاد از روزگار و مردمان همعصر خود بهره برده است و به همین جهت، بررسی این تقابل‌ها به شناخت بهتر شعر و شخصیت ناصر خسرو و اوضاع جامعه‌ی او کمک می‌کند. در این مقاله که به روش کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا نگاشته شده است سعی شده است مهم‌ترین تقابل‌های دوگانه مستعمل در دیوان ناصر خسرو مورد بررسی قرار گیرد و دلایل کاربرد آنها تبیین شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Binary oppositions and its functions in the odes of Nasir Khusraw

نویسنده [English]

  • Maryam Haghi
چکیده [English]

abstract
Binary oppositions is one of the most important issues in linguistic study that with respect to it, structuralist critics analysis literary text. These Binary oppositions that have played an important role in the beauty and structural integrity of poem, has widespread use in poetry of Nasir Khusraw (poet and author of the fifth century); and we can regard it as an important character in Nasir Khusraw’ poetic style. Nasir Khusraw almost uses binary oppositions for boasting, proselytizing religion Ismaili, advice and criticism from his contemporaries time and people and his enemies. Therefore, study of these binary oppositions help us to better and deeper understanding of poetry of Nasir Khusraw and his character and the contemporary society of Nasir Khusraw in the fifth century . In this article, attempts are made to refer to the most important binary oppositions in the Diwan of Nasir Khusraw and study and analyze them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nasir Khusraw
  • Persian poetry
  • binary oppositions
  • Structuralism
قرآن کریم.
اخوت، احمد (1392). دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.
ایبرمز، ام. اچ. (1384). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمه سعید سبزیان. تهران: رهنما. 
ایگلتون، تری (1380). پیش­درآمدی بر نظریۀ ادبی. ترجمۀ عباس مخبر. ویرایش دوم. تهران: نشر مرکز.
چهری، طاهره و دیگران (1392). «تحلیل تقابل­ها و تضادهای واژگانی در شعر سنایی». پژوهشنامۀ گوهر گویا. سال 7. شماره دوم. پیاپی 25. پاییز و زمستان.
حقیقت، سیدصادق (1385). روش­شناسی علوم سیاسی. قم: نشر دانشگاه مفید.
حیاتی، زهرا (1388). «بررسی نشانه­شناختی عناصر متقابل در تصویرپردازی اشعار مولانا». فصلنامه نقد ادبی. شماره 6. تابستان.
زرین­کوب، عبدالحسین (1373). با کاروان حله. چاپ هشتم. تهران: انتشارات علمی.
شریفی ولدانی، غلامحسین و میری اصل، کلثوم (1391). «بررسی تقابل­­های دوگانه در رمان روی ماه خداوند را ببوس». مجله بوستان ادب. سال چهارم، شماره دوم. تابستان.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1376). موسیقی شعر. چاپ پنجم. تهران: آگه.
صفا، ذبیح­الله (1369). تاریخ ادبیات در ایران. جلد دوم. چاپ دهم. تهران: فردوس.
صفوی، کورش (1387). درآمدی بر معنی­شناسی. چاپ سوم. تهران: سوره مهر.
طالبیان، یحیی و دیگران (1388). «تقابل­های دوگانه در شعر احمدرضا احمدی». پژوهشنامۀ گوهر گویا. سال سوم. شماره چهارم. پیاپی 12. زمستان.
طاهری مبارکه، غلام محمد (1375). سلام باد بر خرد. تهران: نقش جهان.
عبیدی­نیا، محمدامیر و دلائی میلان، علی (1388). «بررسی تقابل­های دوگانه در ساختار حدیقه سنایی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شماره
13. تابستان.
قبادیانی، ناصرخسرو (1380). دیوان اشعار. تصحیح مجتبی مینوی. تهران: معین.
قبادیانی، ناصرخسرو (1354). سفرنامه. به کوشش نادر وزین­پور. چاپ دوم. تهران.
محقق، مهدی (1368). تحلیل اشعار ناصرخسرو. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
مهربان، جواد (1387). جامعه­شناسی شعر فارسی از ابتدا تا پایان دوره سلجوقیان. مشهد: تابران.
نظری، جلیل (1383). ناصرخسرو و اندیشۀ او. شیراز: مرکز نشر دانشگاه شیراز.
وحیدیان کامیار، تقی (1383). بدیع از دیدگاه زیبایی­شناسی. تهران: سمت.
هاجسن، مارشال گ. س. (1369). فرقه اسماعیلیه. ترجمه فریدون بدره­ای. چاپ سوم. تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.