پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

نگاهی زیباشناختی به ساختار آوایی شعر محمدرضا شفیعی کدکنی

نوع مقاله : تحقیقات بنیادی یا نظری

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران

چکیده

ساخت‌گرایان بر این باورند که اساس شعر، ساختار آن است و ساختار، به مجموعه‌ی‌ ارتباط متقابل اجزا و عناصر تشکیل دهنده‌ی یک کل تلقی می‌شود. یکی از ساختارهای عمده زبان ادبی که از دیرباز مطرح بوده و در دوره شکوفایی نقد ادبی جدید در ادبیات غرب مورد توجه قرار گرفته است، ساختار آوایی است؛ به عبارت دیگر، در بررسی‌های ساختاری جدید، روساخت اثر اهمیت بیشتری یافته است. هدف شعر چیزی نیست مگر همنوایی و هماهنگی میان عناصر شعری و یکی از راه‌های ایجاد این همگونی و همسنگی، ساختار آوایی شعر است.
این جستار به بررسی ساختار آوایی (روساخت) و دسته‌بندی دقیق روش‌های تشکیل‌دهنده‌ی این ساختار در شعر محمدرضا شفیعی کدکنی(م. سرشک) پرداخته و به آرایه‌هایی که در شکل‌گیری ساختار آوایی نقش داشته‌اند، اشاره نموده است. شفیعی کدکنی یکی از شاعران معاصر است که اشعاری در قالب‌های کلاسیک و نیمایی دارد. دفتر ‹هزاره دوم آهوی کوهی› بیانگر آن است که او با استفاده از امکانات متعدد زبانی، توانسته جنبه‌ی موسیقایی شعرش را تقویت نماید. ساخت آوایی که در سه سطح: توازن آوایی، توازن واژگانی و توازن نحوی رخ می‌دهد در شعر شفیعی بسیار مورد توجه است؛ کاربرد آرایه-های گوناگون زبانی مانند انواع روش‌های تکرار، تسجیع و تجنیس و استفاده از عناصر ایجاد موسیقی (بیرونی، درونی و کناری) بر زیبایی ساختار آوایی شعر شفیعی کدکنی افزوده است. وی با نگاهی ویژه به امکانات اجزای مختلف تشکیل‌دهنده‌ی کلام -از واج تا جمله- جنبه‌ی زیبایی‌شناسیک و هنری شعرش را برجسته نموده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Aesthetic look to the phonetic structure of the poem, Mohammad Reza Shafiee Kadkani

نویسنده [English]

  • masoud ruhani
Associate Professor of Persian Literature in Mazandaran University
چکیده [English]

Structuralists believe that The basis of poem is structure. And structure Considered to be a set of interrelated elements Constituting a total. One of the major structures of literary language Has long been And prosperity in the new literary criticism in the literature about the West has been considered, is phonetic structure. In other words, The new structural studies, Superstructure is of more importance.
In this study to investigate the superstructure (phonetic structure) and the exact classification of all methods of forming the structure of the poem deals with Mohammad Reza Shafiee Kadkani and Mentioned to Literary industry that have a role in shaping the phonetic structure. shafiee is one of contemporary poets that has Classical and nimaee form of poems. the colection Hezare dovom ahooye koohi is indicated that he use the Multiple language capabilities could be strengthened The musical aspect of poetry. The phonetic construction of three levels: phonetic balance, Lexical balance and syntax balance is very interesting in Shafiee poetry. application in various industries such as types of repeat procedures, Rhyme, Pun and using the elements of music(Outer, inner, aside ...) has added a beautiful of phonetic structure shafiee kadkani’s poem. He looks at the special features of different components forming the word –Phoneme to sentence- has outstanding aesthetic and artistic beauty of the poetry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • aesthetic
  • Phonetic structure
  • balance
  • Mohammad Reza Shafiee Kadkani
آقاحسینی، حسین و  زارع، زینب (1390). «تحلیل زیباشناختی ساختار آوایی شعر احمد عزیزی». فصلنامه زبان و ادب پارسی. شماره 44. صص 127-101.
احمدی، بابک (1380). حقیقت و زیبایی. تهران: مرکز.
احمدی، بابک(1385). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
انوشه، حسن (1376). فرهنگ­نامۀ ادبی فارسی(2). تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
پرین، لارنس (1373). درباره شعر. ترجمه فاطمه راکعی. تهران: اطلاعات.
پورنامداریان، تقی (1381). سفر در مه. تهران: نگاه.
حسام­پور، سعید و حسنلی، کاووس (1384). «زیبایی­شناسی شعر خیام». پژوهش­های ادبی. شماره 7. ص 144-121.
حسن­پور آلاشتی حسین و عباسی، رضا (1389). «تحلیل زبانی اشعار فرخی یزدی براساس نظریه زیبایی­شناسی انتقادی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شماره 17. ص 149-113.
حسن­لی، کاووس (1383). گونه­های نوآوری در شعر معاصر ایران. تهران: نشر ثالث.
دیچز، دیوید (1373). شیوه­های نقد ادبی. ترجمه محمدتقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی. تهران: علمی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1345). از این اوستا. راهنمای کتاب. تهران: مروارید.
شفیعی کدکنی، محمدرضا  (1365). گزیده غزلیات شمس. تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1376). هزاره دوم آهوی کوهی. تهران:  آگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
شمس قیس رازی (1360). المعجم فی معاییر اشعارالعجم. به تصحیح محمد قزوینی و مدرس رضوی. چاپ سوم. تهران: زوار.
شمیسا، سیروس (1373). نگاهی تازه به بدیع. تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس(1378). کلیات سبک­شناسی. تهران: فردوس.
صفوی، کورش (1383). از زبان­شناسی به ادبیات. جلد اول (نظم). تهران: سوره مهر.
صهبا، فروغ (1383). «موسیقی بیرونی در شعر م. سرشک». فصلنامه پژوهش­های ادبی. شماره 6.  ص 122-103.
صهبا، فروغ(1384). «مبانی زیبایی­شناسی شعر». مجله علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز. دوره 22. شماره 3. (پیاپی 44). ص 109-90.
عباسی، حبیب­الله (1378). سفرنامه باران (نقد و تحلیل اشعار دکتر شفیعی کدکنی). تهران: روزگار.
عباسی، حبیب­الله (1381). عروض و قافیه. تهران: ناژ.
علوی مقدم، مهیار (1377). نظریه­های نقد ادبی معاصر. تهران: سمت.
علی­پور، مصطفی (1378). ساختار زبان شعر امروز. تهران: فردوسی.
عمران­پور، محمدرضا (1383). «موسیقی قافیه در شعر م. سرشک». فصلنامه پژوهش­های ادبی. شماره6. ص 146-123.
عمران­پور، محمدرضا (1386). «اهمیت عناصر و ویژگی­های ساختاری واژه در گزینش واژگان شعر». گوهر گویا. ص 180-153.
فتوحی، محمود (1378). «شکل و ساخت شعر شفیعی». سفرنامه باران. به کوشش حبیب­الله عباسی. ص 263-239.
فرشیدورد، خسرو (1384). دستور مفصل امروز. تهران: سخن.
قاسمی­پور، قدرت (1386). درآمدی بر فرمالیسم در ادبیات. اهواز: نشر رسش.
محمدیان، عباس (1388). «شفیعـی کدکنـی و شکـل­گرایـی». مجله بوستان ادب دانشگاه شیراز. دوره اول. شماره 2. پیاپی 1/56. ص 131-103.
مدرسی، فاطمه و یاسینی، امید (1388). «تحلیل تحول آرایه­های زیبایی­شناختی در شعر معاصر». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شماره 13. ص 162-137.
ولک، رنه (1379). تاریخ نقد جدید. جلد 2. ترجمه سعید ارباب شیرانی. تهران: نیلوفر.
همایی، جلال­الدین (1367). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.