پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

تصویرپردازی معشوق در لیلی و مجنون نظامی و جامی بر اساس تصویر مجازی و زبانی

نوع مقاله : تحقیقات بنیادی یا نظری

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا

2 دانشیار

چکیده

لیلی و مجنون جامی از  معروف­ترین نظیره­های لیلی و مجنون نظامی است. پژوهش حاضر که به شیوۀ تحلیل محتوا صورت گرفته، درصدد یافتن وجوه اشتراک و اختلاف تصویر زبانی و مجازی از معشوق در دو اثر است. براساس یافته­ها آشکار شد که تصویر معشوق در هر دو منظومه در به­کارگیری تصاویر مجازی و آرایه­های بلاغی از جمله تشبیه و استعاره اغلب مشابه است. هر دو شاعر در تشبیه و استعاره، بیش از همه، شکل و رنگ و اندازه را که بر دریافت بینایی استوار است، اساس قرار داده­اند، اما جامی به تشبیهاتی که براساس بویایی شکل گرفته، توجه بیشتری دارد. دو شاعر در به­کارگیری نوع تصویر، تفاوت­های آشکاری با هم دارند. نظامی بیشتر دلبستۀ ارائۀ «تصویر مجازی» از معشوق است، ولی جامی علاوه بر آنکه اغلب از این تصاویر تقلید می­کند، از «تصویر زبانی» بیشتر و متفاوت­تری در پردازش معشوق استفاده می­کند. نظامی با برجسته کردن تصاویر مجازی و با گسترش حوزۀ آن با به­کارگیری دانش­هایی چون پزشکی، قرآن، باور عامیانه و اصطلاحات بازی، به مبالغه در تصویر روی آورده بنابراین، به وجهۀ خیالین و رمانتیکی اثرش می­افزاید. لکن جامی به مدد تصاویر زبانی متفاوت، به وجهۀ رئالیستی منظومۀ خود اضافه می­کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Imagery of the Beloved in Leili and Majnoon by Nezami and Jami based on figurative and varbal imageries

چکیده [English]

Leili and Majnoon by Jami is one of the most famous works similar to that of Nezami. The present study, which is based on analyzing the content, tries to find the similarities and differences of these two works of art, regarding imagery of the beloved. Based on the findings, it was reveal that: The image of beloved in both works is similar regarding using the virtual images and figurative language such as metaphor. Both poets, in using metaphor, most of all, have used shape, color, and the size which are based on the vision; whereas, Jami has used metaphors which are based on smell. The two poets, in using the type of image, have clear differences. Nezami is mostly fond of presenting “Figurative image” of the beloved while Jami, in addition to imitating these pictures, uses more and different “Verbal images” about beloved. Through highlighting figurative image and expanding its scope by the help of different knowledge such as science, medicine and folk belief, Nezami adds to the romantic aspect of his work; however, thanks to different verbal images, Jami images adds to realistic aspect of his work; therefore, his story, in terms of believability, is easier and more realistic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Beloved
  • Leili and Majnoon
  • Verbal Image
  • Figurative Image
آقابابایی خوازانی، زهرا (بهار و تابستان ۱۳۹۰). «زیبایی پیکرین در ادب پارسی». کهن نامۀی ادب پارسی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره اول، صص 19-۱.
البطل، علی (۱۹۸۳م). الصوره الفنیه فی الشعر العربی حتی آخر القرن الثانی الهجری دراسه فی اصولها و تطورها. الطبعه الثالث. بیروت: دارالاندلس.
الیافی، نعیم (۲۰۰۸). تطور الصورةالفنیةفی الشعر العربی الحدیث. با مقدمه محمد طحان. دمشق: صفحات للدراسه و النشر.
انوری، حسن (1383). فرهنگ کنایات سخن. تهران: سخن.
پورنامداریان، تقی(1380). در سایه آفتاب. چاپ اول. تهران: سخن.
ـــــــــــــ (1386). «تخیل هنری و نمودهای آن در آثار عطار». پژوهش­های ادب عرفانی، انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران، شماره 2، صص 30-1.
جامی، نورالدین عبدالرحمان بن­احمد (1378). مثنوی هفت اورنگ. ج دوم. تصحیح جابلقا داد علیشاه و … . چاپ اول. تهران: میراث مکتوب.
ــــــــــــ (۱۳۸۶). مثنوی هفت اورنگ. تصحیح مرتضی مدرس گیلانی. تهران: اهورا.
جبری، سوسن (1391). «تصویرگری بی صورت خیال در شعر سعدی». شعر پژوهی، معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز، شماره 12، صص 48-23.
حسومی، ولی­الله (۱۳۹۳). «انواع تصویر در نهج­البلاغه». پژوهشنامه علوی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره دوم، صص 77-49.
حمیدیان، سعید (1370).  آرمان­شهر زیبایی. تهران: قطره.
داد، سیما (۱۳۸۵). فرهنگ اصطلاحات ادبی. چاپ سوم. تهران: مروارید.
دانشور، سیمین (1388). علم الجمال و جمال در ادب فارسی. چاپ دوم. تهران: قطره.
درودگریان، فرهاد (۱۳۸۸). «مقایسه مجنون و لیلی
عبدی بیک نویدی با لیلی و مجنون نظامی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، شماره­ 12، صص 52 – 31.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1378). صور خیال در شعر فارسی. چاپ هفتم. تهران: آگه.
عصفور، جابر (۱۹۹۲م). الصورة الفینة فی التراث النقدی و البلاغی عندالعرب. الطبعه الثالث. بیروت: المرکز الثانی العربی.
فتوحی، محمود (1385). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
لویس، سی-دی (۱۹۸۲م). الصورة الشعریة. ترجمه­ احمد نظیف الجنابی و سایرین. عراق: وزارة الثقافه.
مقدادی، بهرام (1393). دانشنامه نقد ادبی. تهران: چشمه.
نظامی، الیاس بن یوسف (1381). کلیات نظامی گنجوی. تصحیح وحید دستگردی. چاپ چهارم. تهران: نگاه.
وحیددستگردی، حسن (1392). گنجینه. چاپ هشتم. تهران: قطره.
ولک، رنه (1388). تاریخ نقد جدید. ترجمه سعید ارباب شیروانی. چاپ سوم. تهران: نیلوفر.
یاحقی، محمدجعفر (1386). فرهنگ اساطیر و داستان­واره­ها در ادب فارسی. تهران: فرهنگ معاصر