پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

بازشناسی دو گونه قصۀ منثور عصر صفوی

نوع مقاله : تحقیقات بنیادی یا نظری

نویسنده

زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

چکیده
عصر صفوی، به دلایل سیاسی و اجتماعی، دورۀ وفور قصه و نقالی است. در این تحقیق، قصه‌های عصر صفوی به دو دستۀ مذهبی-تاریخی و عاشقانه-دلاوری تقسیم شده است. متون مذهبی-تاریخی این دوره نه از منظر تاریخی حائز اهمیت‌اند و نه اطلاعات مستند و صحیح مذهبی دارند؛ ولیکن انعکاس قابل تأملی از مسائل اجتماعی و ذوق مردم دارند. قصه‌های عاشقانه-دلاوری نیز قصص شهسواری هستند که دلاور قصه، برای هدفی زمینی، غالباً تخت و تاج یا ملکه‌ای از سرزمینی دیگر که بر تصویر وی عاشق گشته، به گرد جهان می‌گردد و اعمال سلحشوری انجام می‌دهد. با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی خاص عصر صفوی و تثبیت مذهب تشیع در ایران که نتیجتاً غالب مباحث بر حول محور گفتمان مذهبی شکل می‌گرفت، ترویج مباحث مذهبی در میان توده و تبلیغ ایدئولوژی غالب حکومت در مکان‌های عمومی ازجمله قهوه‌خانه‌ها، توسط نقالان نقطۀ مشترک هر دو دسته از متون، تاریخی-مذهبی و عاشقانه-دلاوری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Recognition of two types of Safavid proverbial tales

نویسنده [English]

  • mehrdad alizade shaarbaf
Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Abstract
The Safavid era, for political and social reasons, is a time of abundant storytelling. In this research, the tales of the Safavid era are divided into two religious-historical and romantic-valorical parts. Religious-historical texts of this period are neither historically significant nor religiously documented but accurate reflections on social issues and people's tastes. Romance-heroic tales are also those of a savage storyteller who, for the purpose of a land, often a throne or queen of another land that falls in love with his image, rides around the world and performs martial arts. Given the specific political and social conditions of the Safavid era and the consolidation of Shiite religion in Iran, which consequently dominated the discourse around religious discourse, the promotion of religious discourse among the masses and the propagation of the dominant ideology of government in public places, including coffee shops, by each of the narrators. There are two categories of texts, historical-religious and romantic-valor.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid era
  • folk tales
  • romance-heroism
  • historical-religious story
احمدی، حمیـد (1390). بنیادهای هویت ملی ایرانی: چهارچوب نظری هویت ملی شهروندمحور. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
اسکندر منشی (1382). تاریخ عالم‌آرای عباسی. به ‌تصحیح ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
اسلام پناه، محمدحسین (1389). قصة‌ مهر و ماه. تهران: چشمه.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم (1352). قصه‌های ایرانی. ج 1. تهران: امیرکبیر.
باختین، میخاییل (1394). تخیل مکالمه‌ای. ترجمة رؤیا پورآذر. تهران: نی.
بهرام‌نژاد، محسن (پاییز 1385). «معرفی و شرحی بر دو سند تاریخی از مناسبات ایران و ونیز در عهد شاه‌تهماسب اول». فصل‌نامۀ علمی‌پژوهشی تاریخ، شماره 2، ص 28-5.
بی­نام (1370). اشرف‌خان و سه درویش. به تصحیح محمد دامادی. تهران: پاژنگ.
بی­نام (بی­تا). داستان جنگ‌های حضرت محمد (ص) و حضرت علی (ع). (نسخه‌خطی) 12238.
بی­نام (بی­تا). داستان سیف‌الملوک و بدیع‌اجمال. (نسخه خطی به شماره 14016 کتابخانه مجلس شورای اسلامی).
بی‌نام (بی‌تا). جنگ‌نامـة امـام علـی یا داستان جنگ‌های حضرت محمد و حضرت علی (نسخه‌خطی).
بی­نام (1395). چهار درویش. به تصحیح حسن ذوالفقاری. تهران: ققنوس.
بی­نام (1385). حسین کرد شبستری (آذری). گردآورنده و مترجم عباس شبگاهی شبستری. تهران: سیب سبز.
بی­نام (1384). شیرویة نامدار. تهران: ققنوس.
پتیس، دولاکروا (1363). هزار و یک روز. ترجمه مصطفی بریمانی. تهران: مؤسسه مطبوعاتی عطایی.
شکری، یدالله (1350). تاریخ عالم‌آرای صفوی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ترکستانی، فخرالدین (بی‌تا). داستان کوه قاف. (نسخه‌خطی).
ــــــــــــــــــ (بی‌تا). داستان کوه قاف (نسخه‌خطی) شماره: 12090.
جعفریان، رسول (1379). صفویه، در عرصۀ دین، سیاست و فرهنگ. تهران: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
ــــــــــــــــــ (1378). قصه‌خوانان در تاریخ اسلام و ایران. تهران: نگارش.
حکیم، منوچهرخان (1383). اسکندر و عیاران: تلخیص از کلیات هفت جلدی اسکندرنامه نقالی منوچهرخان حکیم. گزینش و ویرایش علیرضا ذکاوتی قراگزلو. تهران: نی.
خوشحال دستجردی، طاهره (1381). «جامعه‌شناسی کاربردی. بازتاب حماسی انتظار در دیوان ابن حسام خوسفی». شماره 1، ص 311-323.
شاردن، ژان (1345). سیاحت‌نامۀ شاردن. ترجمۀ محمد عباسی. ج 5. تهران: امیرکبیر.
فخرالزمانی قزوینی، عبدالنبی (1392). طرازالاخبار. تهران: فرهنگستان هنر.
مارزلف، اولریش (1392). قصة نوش‌آفرین گوهرتاج. تهران: به‌نگار.
کنبوه لاهوری، عنایت‌الله (1392). بهار دانش. به تصحیح حسن ذوالفقاری. تهران: رشدآوران.
محجوب، محمدجعفر (1350). فتوت‌نامة سلطانی.
تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
محجوب، محمدجعفر (1386). ادبیات عامیانة ایران. به ‌کوشش حسن ذوالفقاری. تهران: چشمه. محمدقاسم (بی­تا). غزوه‌المجاهدین. (نسخه‌ خطی) شماره 16737/838.