پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

قبض و بسط "قیاس" در نظام استدلال مولوی (مطالعۀ موردی داستان «شیر و نخجیران»)

نوع مقاله : تحلیلی و انتقادی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور

چکیده

«قیاس» به عنوان شیوه یا ابزار دانش اصول و منطق، برای اصدار یا ثبوت حکم در حوزۀ انتقال مفاهیم، شناخت و معرفت به کار گرفته می‌شود. مولوی در جای‌جای مثنوی با شیوۀ «قیاس اصولی» مخالفت شدید کرده و به کارگیری آن را خطای شناختی- ادراکی می‌داند؛ ولی عملاً در داستانهای خود برای ثبوت و اثبات نظریه‌ها، نوع منطقی آن را مباح می‌داند هرچند، بر اساس شیوۀ منحصر به فردی که در نوع خطابۀ خود دارد، تناسب منطقی و نظم معهود آن را به هم می‌زند. این مقاله تناسب استدلال مولوی را در داستان تمثیلی «شیر و نخجیران» مورد نقد و بررسی قرار داده و در پایان به این نتیجه می‌رسد که مولوی با تعدد استنتاج، تناسب کامل علت مشترک میان کبرا و نتیجه را به هم می‌زند و گاهی در میانۀ داستان بفراخور شرایط به شیوۀ خطابی یا صوری، کبرا و صغرایی چیده و استتناج منطقی می‌کند و در این میان هرجا لازم ببیند تعدادی از ارکان قیاس را در دامنۀ تمثیل پوشیده و غایب نگه می‌دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Limitation and Extent Analogy in Rumi's system of reasoning (Case study of lion and other animals)

نویسنده [English]

  • a gh
phd
چکیده [English]

'Analogy' is used as a means or means of knowledge of principles and logic to substantiate or affirm a sentence in the domain of conveying concepts, cognition, and knowledge. Rumi, instead of Mathnawi, strongly opposes the "principle of analogy" and regards its use as cognitive-perceptual error, but in his stories, in order to establish and prove theories, he considers it logical, albeit based on a unique method which In its kind of address, it disrupts its rational proportion and its perverse order. This article examines the appropriateness of Rumi's reasoning in the allegorical story of "Lion and Nakhjiran" and concludes that Rumi, with a great deal of inference, disrupts the full fit of the common cause between Cobra and the result, and sometimes in the middle of the story. In so doing the conditions make logical inference or formality, cobra and inferiority, and in the meantime keep, where necessary, a number of elements of the analogy in the scope of the allegory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Story
  • Rumi
  • Masnavi
  • reasoning
  • analogy