پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

ققنوس: شعر فارسی؛ کارکرد نمادین «ققنوس» در شعر «نیما»

نوع مقاله : تحلیلی و انتقادی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانش اموخته کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

یکی از مهم‌ترین دلایل ابهام و پیچیدگی شعر نو به کارگیری اسطوره است. اسطوره بازتاب‌دهنده‌ی فرهنگ، اندیشه و دریافت انسان‌های گذشته برای توجیه چیزی است که از راه عقلی آن را نمی‌توانستند اثبات کنند؛ البته اسطوره فقط مربوط به دنیای باستان و انسان‌های نخستین نیست و بر زندگی و باورهای انسان‌های امروز نیز تأثیرگذار است. اسطوره‌سازی هیچ‌گاه متوقف نمی‌شود و همواره ادامه دارد. یکی از تجلی‌گاه‌های اسطوره و اسطوره‌سازی هنر و به‌ویژه ادبیات است. ققنوس یکی از اساطیر ذهنی است که بر اساس برداشت‌های انسان‌های کهن شکل گرفته است و در میان فرهنگ‌ها و اقوام گوناگون با اسامی مختلف و ویژگی‌های شبیه به هم وجود دارد. در ادبیات معاصر فارسی به‌این اسطوره توجّه شده است و شاعران با برداشت‌های گوناگون خود از ققنوس، آن را به گونه‌ای نمادین به کار گرفته‌اند. «نیما یوشیج» یکی از شاعرانی است که اسطوره‌ی ققنوس در شعر او جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. گردآوری داده‌ها در این مقاله به شیوة کتاب‌خانه‌ای صورت گرفته است و روش پژوهشِ آن تحلیلی-توصیفی است که در آن قرائتی تنگاتنگ از شعر «ققنوس» با توجه به ویژگی‌های این اسطوره ارائه شده است. ققنوس در شعر نیما، به عنوان نمادی خصوصی به کار رفته است که منظور از آن «شعر فارسی» است. در این مقاله بر قرینه‌هایی که در این زمینه در شعر «ققنوس» وجود دارد، تأکید شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Phoenix: Persian Poetry; Symbolic Function of “Phoenix” in Nima's Poetry

چکیده [English]

Reading of literature, especially poetry, without knowledge of symbols, myths and historical-social events is not possible. One of the most important reasons for the ambiguity and complexity of contemporary poetry is myth utilization. The myths reflect the culture, idea and the early people comprehension in order to justify what they could not bring reasonable causes. Of course, myth not only related to ancient world and early human, but also effects on beliefs and lives of today’s people. Myth-making never stop and it continue forever. One of the places that myth and myth-making is manifested in is in art and especially literature. Phoenix is a mental myth that has formed by early humans’ perception and there is among various cultures and tribes with different names and similar attributes. In contemporary Persian literature accorded to this myth and poets with their different perceptions of Phoenix, have used it as symbolic. "Nima Yooshij" is one of poets that Phoenix has a special place in his poems. In "Nima's poetry", phoenix used as private symbol and this is "Persian poetry".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Myth
  • Symbol
  • Nima
  • modern poetry
  • phoenix

مراجع

اسمیت، ژوئل. (1383). فرهنگ اساطیر یونان و روم. ترجمة شهلا برادران خسروشاهی. تهران: فرهنگ معاصر.
ایبرمز، ام.اچ و جفری گالت هرفم. (1387). فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمة سعید سبزیان. تهران: رهنما.
پاینده، حسین. (1382). گفتمان نقد. تهران: روزنگار.
ثروتیان، بهروز. (1376). هنر و اندیشه در شعر نیما. تهران: نگاه.
حسام‌پور، سعید و سادات شریفی، سید فرشید. (1392). «بررسی عناصر مدرنیسم در شعر ققنوس». بوستان ادب. 15: 1- 28.
حسن‌زاده نیری، محمدحسن و جمشیدی، رضا. (1394). «کهن‌الگوی ایثار با نگاهی به حلاج در
اشعار شفیعی کدکنی و آدونیس». دوفصلنامة       علمی-پژوهشی پژوهش‌های ادبیات تطبیقی. 3    (1): 79- 100.
حمیدیان، سعید. (1383). داستان دگردیسی روند دگرگونی‌های شعر نیما یوشیج. تهران: نیلوفر.
شمیسا، سیروس. (1388). نقد ادبی. تهران: میترا.
فلاحی، زیبا. (1385). «بلوغ اسطوره‌ای مرغ در شعر نیما». ماهنامة حافظ. 33: 65-81.
فیست، جس و گریگوری جی. فیست. (1386). نظریه‌های شخصیت. ترجمة یحیی سیدمحمدی. تهران: روان.
میرقادری، فضل‌اله و غلامی، منصوره. (1389). «بررسی تطبیقی اساطیر در شعر شاملو و ادونیس». فصلنامة لسان مبین. 2(1): 9- 25.
یاحقی، محمدجعفر (1386). فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
یوشیج، نیما. (1371). مجموعة‌ کامل اشعار. به کوشش سیروس طاهباز. تهران: نگاه.
 Cirlot, J.E. (2001). A Dictionary of Symbols. Translated by Jack Sage. London: Routledge.
Cuddon, J.A. (1999). Dictionary of literary term & literary theory. USA: Penguin Books.
Ferber, Michael. (2007). A Dictionary of Literary Symbols. New York: Cambridge University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار