پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

سیر تکوین غدیریه‌سرایی در شعر فارسی

نوع مقاله : تحقیقات بنیادی یا نظری

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

چکیده

وقایع مهم تاریخی، تأثیری عمیق و ماندگار بر ادبیات می‌گذارند و تأثیر برخی از آن‌ها چنان است که موجب ایجاد نوع ادبی خاص خود می‌شوند. یکی از شاخص‌ترین وقایع از این قبیل، واقعۀ تاریخی و تاریخ‌ساز غدیر خم است که نبوّت انبیا را به ولایت امامان(ع) پیوند زد و فرایند دیرپای نبوّت را به اتمام و اکمال و به غایت خویش رسانید. واقعۀ غدیر خم و ولایت حضرت علی(ع) از نخستین ادوار شکل‌گیری ادبیات فارسی نو که به طور معمول به اختصار، ادبیات فارسی خوانده می‌شود، در آثار شاعران و نویسندگان پارسی‌گو وارد شد و به‌سرعت، نوعی ادبی ویژۀ خویش را پدید آورد که از آن در صورت وسیعش با عنوان‌ شعر علوی و در حالت خاص‌ترش با عنوان غدیریه یاد می‌شود. تأثیر واقعۀ غدیر خم بر شعر فارسی چنان سریع و عمیق بود که پیشگامان شعر پارسی از قبیل کسایی مروزی، در عین حال پیشگامان شعر غدیریه نیز هستند و برخی از نخستین شاعران پارسی‌گو که بر دیگر ادیان بودند از قبیل دقیقی نیز به این واقعه توجه کرده و آن را در شعر خویش یاد کرده‌اند. نظر به اهمیت فوق‌العادۀ واقعۀ غدیر خم در شعر پارسی برآنیم که در این مقاله با جست‌وجوی نمونه‌های شعر غدیریه با روش تحلیلی- توصیفی به ترسیم خط سیر تکوینی این نوع شعری در چهار مرحلۀ عصر خراسانی، عصر عراقی، عصر حرکت به سوی یک‌پارچگی و عصر یک‌پارچگی بپردازیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Evolution of Versification Ghadirieh in Persian Poetry

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Vasheghani Farahani 1
  • Saied Mehri 2
چکیده [English]

Important historical events, have deep and lasting impact on the literature and the impact of some of them is such as that creating their own literary type. The historical Ghadir event is one of the most significant events that tied the prophesy of prophets to the province of the Imams and it brought the completion and perfection of the lasting prophecies process . The historical Ghadir Khom event and the province of Imam Ali from the first periods of the formation of the new Persian literature (generally and briefly called Persian literature) became popular to persian writers and poets and quickly created their own genre which in particular , is known as broad as Alevi Poetry. The impact of ghadir event on Persian poetry was fast and deep as the pioneers of Persian poetry such as Kasaie Marvazi are the pioneers of Ghadir poetry,too. And some of the first Persian poets were conversing with other religions such as Daghighi, also looked to this event. They have mentioned it in their poetry. Given the extraordinary importance of ghadir event in Persian poetry, believe that in this article find examples of the Ghadireh poetry by using of analytic - descriptive methods focus on the drawing the evolution of this type of poem in four steps: Khorasani Age, Iraqi Age, Age of moving toward Integration and Integration Age.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghadir
  • Persian poem
  • Shia
قرآن کریم.
اهلی شیرازی، محمّد. (1344). کلیات اشعار. به کوشش حامد ربّانی.تهران: سنایی.
بهار، محمد تقی.(1380). دیوان بهار. به اهتمام چهرزاد بهار. تهران: توس.
بیهقی، ابوالفضل. (1388). تاریخ بیهقی. به کوشش خلیل خطیب رهبر. چاپ سیزدهم. تهران: مهتاب.
ترکمنی آذر، پروین. (1385). تاریخ سیاسی شیعیان اثنی‌عشری در ایران. چاپ دوم. تهران: شیعه‌شناسی.
خوسفی، محمد بن حسام. (1366). دیوان. به اهتمام احمد احمدی. چاپ اول مشهد: سازمان حج واوقاف.
جامی، نورالدّین عبدالرّحمن. (1386). مثنوی هفت اورنگ. تصحیح مرتضی مدرس گیلانی. چاپ دوم. تهران: اهورا.
جعفریان، رسول. (1386). تاریخ تشیّع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی. چاپ اول. تهران: نشر علم.
حزین لاهیجی، محمد علی. (1378). دیوان محمد علی لاهیجی. تصحیح ذبیح‌الله صاحبکار. تهران: سایه.
دقیقی، ابومنصورمحمد. (1368). دیوان. به اهتمام محمدجوادشریعت.تهران: اساطیر.
دهخدا، علی‌اکبر. (1373). لغت‌نامه. جلد دهم. تهران: دانشگاه تهران.
زرّین‌کوب، عبدالحسین. (1375). از گذشتۀ ادبی ایران. چاپ اول. تهران: الهدی.
سعدی، مصلح‌الدین. (1391). بوستان. چاپ دوم. تهران: قدیانی.
ــــــــــــــــــــ..(1376).کلیات سعدی. تصحیح محمدعلی فروغی . چاپ ششم. تهران: ققنوس.
 سنایی، ابوالمجد مجدودبن‌آدم. (1388). گزیدۀ حدیقه‌الحقیقه. انتخاب و شرح محمدرضا راشد محصّل. چاپ سوم. تهران: جامی.
 شکیب اصفهانی، محمدرضا. (1342). دیوان. بامقدمه جلال الدین همایی. چاپ دوم. تهران: بهار.
شهریار، محمّدحسین. (1389). دیوان شهریار. چاپ چهل و سوم. تهران: نگاه.
صفا، ذبیح الله.(1373). تاریخ ادبیات در ایران. چاپ سیزدهم.  تهران: فردوس.
عطّار، فریدالدّین محمد بن ابراهیم. (1387). الهی‌نامه. مقدمه، تصحیح و تعلیقات از محمّدرضا شفیعی کدکنی. چاپ دوم. تهران: سخن.
غروی اصفهانی، محمّدحسین. (1380). دیوان مفتقر.  به کوشش سعید هندی. تهران: آفاق.
فراهانی، ادیب الممالک. (1312). دیوان. تصحیح وحید دستگردی. چاپ اول. تهران: امیر کبیر.
فردوسی، ابوالقاسم. (1389). شاهنامه.  به کوشش سعید حمیدیان. چاپ هفدهم. تهران: قطره.
فریومدی، محمود بن امیر یمین الدین. (1344). دیوان. تصحیح حسینعلی باستانی راد. تهران: سنایی.
فلسفی، نصرالله. (1348). چند مقالۀ تاریخی. تهران: وحید.
قاآنی، حبیب ا...بن محمد علی. (1380). دیوان. بر اساس نسخه میرزا محمود خوانساری. تصحیح امیر صانعی(خوانساری). تهران: نگاه.
قوامی رازی، بدرالدین.(1334). دیوان. تصحیح میرجلال­الدین حسینی ارموی. چاپ اول. تهران: سپهر.
قطران تبریزی. (1356). دیوان(ج1). به همت کریمیان تبریزی. تهران: انجمن آثار ملی.
ناصر خسرو. (1387). سی قصیدۀ ناصر خسرو. انتخاب و توضیح محمد غلامرضایی. چاپ پنجم. تهران: جامی.
محتشم کاشانی، کمال‌الدین علی. (1389). کلیات محتشم کاشانی. تصحیح مصطفی فیضی کاشانی .چاپ اول. تهران: سورۀ مهر. 
مزاوی، میشل.م. (1363). پیدایش دولت صفوی. ترجمۀ یعقوب آژند. تهران: گسترده.
معصومی، رضا. (1379). در خلوت علی. تهران: حافظ نوین.
معین، محمد، (1375). فرهنگ فارسی. جلد دوم. تهران: امیرکبیر.
مولوی، جلال‌الدّین محمد. 1379. مثنوی معنوی. از روی نسخه نیکلسون.  تصحیح بدیع الزمان فروزانفر.  تهران: مستعان.
نظیری نیشابوری، محمدحسین. (1389). دیوان. به تصحیح محمدرضا طاهری. تهران: نگاه.
هـ. سبحانی، توفیق.(1381). گزیدۀ اشعار فرخی سیستانی و کسایی مروزی.چاپ ششم.تهران:پیام نور
یوسف‌جمالی، محمدکریم. (1385). تاریخ تحوّلات ایران عصر صفوی(از شیخ صفی تا شاه عباس اول).  نجف آباد: دانشگاه آزاد.