پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

تاثیر بلاغت کلام مولوی در تفضیل حقیقت بر عقل، در مثنوی

نوع مقاله : تحلیلی و انتقادی

نویسنده

دانشیاز گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز

چکیده

در این نوشته جایگاه عقل را از دیدگاه مولوی بررسی کرده ایم در دو حوزة مربوط به معارف بحثی اهل استدلال و دریافت‌ها و تجارب شهودیِ متعلق به عرفان. از دریافتهای شهودی تنها به معرفت الله توجه کرده و از آن بنا به دلایلی به حقیقت تعبیر ‌کرده‌ایم. ملاک بررسی ما صرفا مثنوی مولوی است نه تمام آثار او. در مثنوی عقل در آفرینش و جوهر، از نظر کارکرد و مدیریتِ معیشت مادی و کسب معارف بحثی و دانش‌های حسی و تجربی مقامی بسیار بلند و بی‌مانند دارد چنان که هیچ جوهری به شرف آن نمی‌رسد و مولوی از آن با اوصاف والا یاد می‌کند. با وجود این در دیدگاه وی عقل به حوزة «حس دیگر»، معارف ذوقی و شهودی، دریافت‌های ماورای منطق مادی، درک خوارق عادات و معجزات انبیا و خصوصا درک جمال حق و وصول به حقیقتِ معرفت که عشق ثمر عالی‏ترین درجة آن است، راه ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The impact of the Eloquence of Mavlavi in preference of fact to wisdom‚in Mathnavi

نویسنده [English]

  • Ebrahim Ranjbar
teacher of university of tabriz
چکیده [English]

Abstract
The present article is an attempt to investigate the place of reason from the point of view of Mawlavi in the tow areas of argumentation and intuitive perceptions and experiences of schools of argumentation and mysticism respectively. In intuitive perception, we have focused on the knowledge of Allah and for reasons we have referred to it as reality. The criterion for our investigation has only been Mawlavi’s Mthnavi, not all his works. in Mawlavi’s Mthnavi, reason in creation and substance has a unique place regarding the function and management of material life and gaining argumentative sciences as well as perceptive and experiential knowledge, so as no substance can achieve its status and Mawlavi refers to it with high admiration. In Mawlavi’s view, however, the reason is not allowed to enter the realm of “the other sense”, knowledge of aesthetics and intuition perceptions beyond material reasoning, understanding habitual acts and miracles of the prophets and especially, understanding the beauty of the Right and arriving at the reality of knowledge the result of which is love.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mawlavi
  • Mathnavi
  • reason
  • Knowledge of Allah
  • fact
قرآن کریم
آریا، غلامعلی و قاضی طباطبایی، زینب (زمستان 1378). «بررسی عقل و عشق در مثنوی معنوی». نامه الهیات. سال 2. شماره 5. صص 15-5.
آل‌یاسین، محمدباقر (تابستان 1388). «عقل و جایگاه آن در عرفان و زندگی انسان». فصلنامه اسرار آفتاب. شماره 10. صص 20-11.
استامپ، النور و همکاران (1383). دربارة دین. ترجمه مالک حسینی و همکاران. تهران: هرمس.
اسدی، محمد (پاییز1384). «ارتباط عقل و دل». فصلنامه انجمن معارف اسلامی ایران. سال اول. شماره 4. صص 94-75.
انصاری، خواجه عبدالله (1372). مجموعه رسایل فارسی خواجه عبدالله انصاری (جلد اول). محمد سرور مولایی. تهران: توس. چاپ دوم.
تقوی، محمد (پاییز و زمستان 1388). «کم و کیف قیاس در مثنوی». کاوش­نامه. سال دهم. شماره 19. صص 240-207.
حاجیان‌نژاد، علیرضا (بهار1386). «دیدگاه صوفیان متقدم دربارة عقل». فصلنامة مقالات و بررسی­ها. (دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران). دفتر 83. صص 46-29.
حسین‌زاده، محمد (تابستان 1386). «عقل از منظر معرفت شناسی». معرفت فلسفی. سال 4. شماره 4. صص 60-11.
دایه، نجم­الدین ابوبکر رازی (1345). رساله عشق و عقل. به اهتمام و تصحیح تقی تفضلی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. چاپ دوم.
رازی، حسین بن علی (1378). روض­الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن (مجلد 19-20). به تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح. مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی. چاپ دوم.
زرقانی، سیدمهدی (1388). «تعامل صوفیه نخستین با عقل، از آغاز تا اواخر قرن پنجم». زبان و ادبیات فارسی (مجله دانشگاه تربیت معلم). سال 17. شماره 65. صص 98-71.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1366). سرّ نی (دو جلد). تهران: علمی. چاپ دوم.
سراج، ابونصر (1382). اللّمع فی التصوف. به کوشش مهدی محبتی. تهران: اساطیر. چاپ دوم.
سروش، عبدالکریم (1373). قبض و بسط تئوریک شریعت. تهران: موسسه فرهنگی صراط. چاپ سوم. 
سنایی، ابوالمجد (1359). حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه. تصحیح مدرس رضوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چاپ سوم.
سهروردی، شهاب­الدین یحیی (1373). مجموعه مصنفات شیخ اشراق (جلد اول). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی. چاپ دوم.
صادقی، مجید (تابستان 1385). «عقل در نگاه ابن عربی». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. سال 49. شماره 199. صص 98-73.
عسگری، علی (پاییز 1386). «تعبیرات و اصطلاحات مولانا از عقل در مثنوی». فصلنامه پیک­نور (دانشگاه پیام­نور). سال 5. شماره 3. پیاپی 19. صص 45-33.
عطار، فریدالدین (1370). تذکره الاولیا. به تصحیح رینولد الین نیکلسون. با مقدمه محمد قزوینی
(جلد اول). تهران: دنیای کتاب. چاپ سوم.
غزالی، محمد (1411). احیاء علوم الدین (جلد اول). بیروت: دارالفکر. چاپ دوم.
فولادی، محمد و محمدرضا یوسفی (زمستان 1383). «جایگاه عقل و مراتب آن در مثنوی». پژوهش‏های فلسفی کلامی. فصلنامه علمی ترویجی دانشگاه قم. سال 6. شماره 2 و 3. صص 111-81.
محاسبی، حارث بن اسد (1971). العقل و فهم القرآن و معانیه. حسین القوتلی. بیروت: دارالفکر.
مستملی بخاری، ابوابراهیم اسماعیل (1363). شرح التعرف لمذهب اهل التصوف. به کوشش محمد روشن. تهران: اساطیر.  
موحدی، محمدرضا (پاییز 1388). «عقل در کوی عشق». فصلنامه پژوهش­های فلسفی کلامی دانشگاه قم. سال 11. شماره 41. صص 194-167.
مولوی، جلال­الدین محمد (1373). مثنوی معنوی. به تصحیح نیکلسون. تهران: امیرکبیر. چاپ دوم.
هجویری، علی­بن عثمان (1373). کشف المحجوب. به کوشش محمود عابدی. تهران: سروش.