پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

زیباشناسی تمثیل و تحلیل ساختاری ادبیات تمثیلی مولانا بر مبنای نظریة فلسفی صورتهای مثالی

نوع مقاله : تحلیلی و انتقادی

نویسنده

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

نظریة فلسفی جهان مثالی که پیش از نظریة عالم مُثُلی افلاطون در اندیشه­های زرتشت و حکمت خسروانی ریشه داشته است، در اندیشة حکیمان و عرفای مسلمان چون مولانا نیز بسیار تأثیرگذار بوده است. این نظریه در زیباشناسی هنری رویکرد خاصی را پدید می­آورد که بر پایة صدور معقول در محسوس و و نزول از وحدت به کثرت مبتنی است و شکلی از ادبیات تمثیلی یا رمزی را به وجود می­آورد که ساختی دوگانه به اثر می­بخشد. در این ساختار تمثیل جانشین مجازی معقول در صورت محسوس است. این تمثیل­گرایی فلسفی بر پایة اعتقاد به دوگانگی جهان ناسوت و لاهوت، یک پدیدارشناسی سه بعدی به تمثیل می­دهد: روساخت روایی، استعارة مثالی (نمونه­وار) بین صورت و حقیقت (وجه­ شبه تمثیل) و ژرف ساخت فکری (معنا) یا ممثل فلسفی. این ساختار در پیوند میان نمادگرایی و مطلوب گرایی متبلور می‌شود. در آثار مولانا- به خصوص مثنوی- پیوند میان تمثیل‌گرایی فلسفی و ادبیات تمثیلی را در ساختار روایی قصه­های مثنوی می‌توان تحلیل کرد. در این جستار، ضمن بررسی سیر تحول نظریة فلسفی جهان مثالی در ارتباط با نمادگرایی و ادبیات تمثیلی و بررسی بنیادهای زیباشناسی تمثیل در ارتباط با این نظریه،  به تحلیل ساختاری نمودهای فکری و ادبی این نظریه در جهان بینی و ادبیات تمثیلی مولانا در مثنوی می­پردازیم.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Aesthetics of Allegory and the Structure Analysis of Molavi’s Allegorical Literary by Philosophic Theory of Ideas Forms

نویسنده [English]

  • farzad Ghaemi
Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

The Philosophic Theory of Ideas Universe, which existed in Zoroaster thought and “Khosrāvani” Wisdom before Plato and his theory about Ideas, has been very influential on the thoughts of Muslim philosophers and mystics such as Molavi. This theory creates a special approach in artistic aesthetics that is based on the appearance of the intelligible in the sensory and depends on descent of forms from oneness to multiplicity. This theory in  literature  forms  an  allegorical  or  symbolic  literary  structure  which gives  a  dual  theme to  the  work.  In this structure, the allegory is a virtual successor for appearance of the intelligible in the sensory form. On the basis of the two-dimensional nature of Universe, this Allegorical idealism gives a three-dimensional phenomenology of the allegory: a narrative surface structure or Simulated story, Ideal Simile (Archetypal Metaphor) and intellectual (Because a likeness in allegory) and deep structure (Meaning) or the Simulated spiritual and philosophical theme. This structure has been represented in connection between symbolism and idealism. In Rumi’s works, we can analyze the connection between Allegorical Idealism and allegorical literature of Molavi; especially in the narrative structure of his Masnavi. In this paper, we study the evolution of the Philosophic Theory of Ideas Universe and its relation with allegorical literature and Symbolism and the origins of the aesthetics of allegory (by this theory) and analyze the structure of samples of this thought and its allegorical literary form in Molavi’s Masnavi.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Molavi
  • Masnavi
  • Ideas Forms
  • allegory
  • simile
  • intelligible
  • sensory
دوستخواه، جلیل1384 ، اوستا، گزارش و پژوهش، 2 جلد، چاپ نهم مروارید، تهران،
بیردزلی، مونروسی و هاسپرس، جان، 1376، تاریخ و مسائل زیبایی شناسی، ترجمة محمد سعید حنایی کاشانی، هرمس، تهران،
پورنامداریان،  تقی،  " پاییز 1388، عالم مثل افلاطون، ناخودآگاه جمعی یونگ و عالم دل مولوی"، پژوهشنامه فرهنگ و ادب، شماره 1(9)، صص 52-68.
جرجانی، شیخ عبدالقاهر، 1368، دلائل الاعجاز فی القرآن (ترجمة فارسی)، ترجمه و تحشیه: سید محمد رادمنش، مشهد، آستان قدس رضوی،
خوانساری، محمد: 1363، دورة مختصر منطق صوری، دانشگاه تهران،
بهار، مهرداد، 1385، دادگی، فرنبغ، بندهشن، ترجمة، چاپ سوم، توس، تهران.
دوشن گیمن، ژ. (1350)، زرتشت و جهان غرب، ترجمة مسعود رجب نیا، انجمن فرهنگ ایران باستان، تهران
دیچز، دیوید، (1366)، شیوه های نقد ادبی، ترجمة محمد تقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، تهران، علمی.
دوشن گیمن،ژ، (1350)، زرتشت و جهان غرب، ترجمة مسعود رجب نیا، انجمن فرهنگ ایران باستان، تهران.
سارتر، ژان پل، (1369)، ادبیات چیست؟، ترجمة ابوالحسن نجفی مصطفی رحیمی، تهران، زمان.
س‍ج‍ادی‌، ج‍ع‍ف‍ر،(1379)، ف‍ره‍ن‍گ‌ اص‍طلاح‍ات‌ فلسفی م‍لاص‍درا، وزارت‌ ف‍ره‍ن‍گ‌ و ارش‍اد اس‍لامی‌، س‍ازم‍ان‌ چ‍اپ‌ و ان‍ت‍ش‍ارات، ت‍ه‍ران ‌‏‫.
__ ، __  ، (1355)،  مجموعة مصنفات شیخ اشراق، ج 1-3، مصحح: هنری کربن و سیدحسین نصر ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1366)، صور خیال در شعر فارسی، چ 3، ، آگاه، تهران.
عنایت، حمید، (1356)، بنیاد فلسفة سیاسی در غرب، چاپ دوم، دانشگاه تهران.
غزالی، امام محمد، (1352)، احیاء علوم الدین، ترجمة حسین خدیو جم، نشر بنیاد فرهنگ ایران، تهران.
---  ،  ---   ، (1374)،  کیمیای سعادت، ترجمة حسین خدیو جم، انتشارات علمی و فرهنگی تهران.
فروزانفر، بدیع الزمان، (1375)، شرح مثنوی شریف، علمی و فرهنگی دفتر اول، چاپ هشتم، تهران.
فوکو، میشل، (1374)، مؤلف کیست؟سرگشتگی نشانه­ها، تهران، مرکز.
قائمی، فرزاد، (زمستان 1389)، "اندیشه مثالی و ادبیات مثالی: سیر تحول نظریه فلسفی عالم مثلی..."، مجلة تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد، شماره 28،صص 19-38.
_، _ ، پاییز (1389) "تمثیل گرایی فلسفی و پیوند آن با ادبیات تمثیلی مولانا در مثنوی مجلة تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد، ، شماره 27، صص 48-66.
_، _ ، تابستان (1386)، "نقش فلسفة تمثیلی در داستان­پردازی­های مولانا در مثنوی"، پژوهشهای ادبی، شماره 16، صص 183-198.
کربن، هانری،1358، ارض ملکوت، ترجمة سید ضیاءالدین دهشیری، ‌ت‍ه‍ران‌، مرکز ایرانی مطالعة فرهنگها.
__ ، __  ،۱۳۷۳، تاریخ فلسفة اسلامی، ت‍رج‍م‍ه‌ ج‍واد طب‍اطب‍ایی، ک‍وی‍ر، ان‍ج‍م‍ن‌ ای‍ران‍ش‍ن‍اسی‌ ف‍ران‍س‍ه،‌ ت‍ه‍ران‌.
گ‍ی‍رش‍م‍ن‌، روم‍ن، ۱۳۷۰، ه‍ن‍ر ای‍ران‌ در دوران‌ پ‍ارتی‌ و ساسانی، ترجمة ب‍ه‍رام‌ ف‍ره‌وشی، ان‍ت‍ش‍ارات‌ علمی‌ و فرهنگی، ت‍ه‍ران‌‌‏‫.‌
گیرو، پی­یر، نشانه­شناسی، ترجمه محمد نبوی، چاپ دوم، نشر آگه، 1383، تهران.
مولوی، جلال الدین محمد،1330، فیه مافیه، با تصحیحات و حواشی بدیع الزمان فروزانفر، دانشگاه تهران.
---  ،  ---، 1379  مثنوی معنوی، مقدمه و تصحیح: محمد استعلامی، چاپ  ششم، سخن، تهران.
میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی (ذوالقدر)، واژه نامة هنرداستان نویسی، تهران، کتاب مهناز، 1377.
نصر، سیدحسین، 1375، هنر و معنویت اسلامی، ترجمة رحیم قاسمیان، دفتر مطالعات دینی هنر، تهران.
همایی، جلال الدین، 1362، مولوی نامه (مولوی نامه)، چ 5، آگاه، تهران.
هوف، گراهام، 1365، گفتاری دربارة نقد، ترجمة نسرین پروینی، تهران، امیرکبیر.
Cudden, J A: A Dictionary of Literary, Penguin books, 1984.
Encyclopedia Britannica, Incorporated, Encyclopedia Britannica Inc, 2007.
Fowler, Roger (ed.): A Dictionary of Modern Critical Terms, Second Edition, London, and New York, 1987.
Kaminsky, Jack: Hegel on art: an interpretation of Hegel's aesthetics, State University of New York, 1970.
Jacob, Henriette Eugénie s’: Idealism and realism: a study of sepulchral symbolism, EJ Brill, 1954.
Jung, Carl Gustav, William Stanley Dell, and Cary F Baynes: Modern man in search of a soul, Routledge, 2001.
__, ___: the Archetypes and the Collective Unconscious, Trans, by: R F C Hull, New York, Pantheon Books, 1959.
 
Knowles, EElizabeth (ed.): The Concise Oxford Dictionary of Phrase and Fable, Oxford, 1993.
Shaw, Harry: a Dictionary of Literary Terms, New York, 1972.
Swift, Simon: Romanticism, literature and philosophy: expressive rationality in Rousseau, Kant, Wollstonecraft and contemporary theory, Continuum, 2006.
Taylor, Charles: Hegel, Cambridge University Press, 1977.