پژوهش های ادبی و بلاغی; پژوهش; ادبیات; بلاغت;

سیمای بایزید بسطامی در کشف المحجوب

نوع مقاله : تحلیلی و انتقادی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور

چکیده

کشف المحجوب هجویری، قدیمی ترین کتاب موجود در موضوع تصوف و از ذخایر ارزشمند ادب فارسی و عرفان ایرانی است که متضمن مطالب مهمی در خصوص تصوف و متصوفه تا روزگار مولف می باشد.
یکی از عرفای بزرگی که در ضمن مطالب گوناگون این کتاب به نوعی از اقوال و احوال و حکایات مربوط به آن سخن رفته، بایزید بسطامی است. بایزید که از نامداران و چهره های تابناک عرفان ایرانی ـ اسلامی محسوب می شود سخت مورد توجه هجویری بوده چنان که به مناسبت های گوناگون از آراء ، افکار و حالات سلطان العارفین سخن گفته و آنها را مستند سخنان و کلام خویش قرار داده و یا به شرح و تفصیل آنها پرداخته است.
هجویری یکی از طوایف دوازده گانه صوفیه را طیفوریه یا پیروان بایزید می داند و از آراء شیخ بسطام به ویژه درباره سکر، حقیقتِ توحید، معرفت، ایمان، محبت، عبادت، متابعت علم، کرامت، شطح معروف و معراج بایزید و ... سخن می راند. وی از بایزید با تعابیری همچون فلک معرفت و ملک محبت نام می برد.
نتیجه آنکه سیمایی که از بایزید در کشف المحجوب ترسیم شده، سیمای عارفی است کامل و سالکی است واصل که هجویری با احترام تمام از او سخن می راند و کلمات و حکایات وی را در تایید سخنان خویش به کار می برد و او را یکی از آشنایان و راه یافتگان به حریم حقیقت تلقی می کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Bayazid Bastami as he appears in Kashf - ol mahjub

نویسنده [English]

  • mohammad yavari
چکیده [English]

Kashf - ol Mahjub is the oldest book available in the mysticism title and it is one of the most valuable resources in Persian literature and Iranian mystic which contains important information about mysticism till the writer’s period of life time.
One of the greatest mystics whose anecdotes and stories were included in the book is Bayazid Bastami. As a dominant person in Iranian Islamic mystics. Bayazid has been intensively focused on and in different occasion his thought and emotional states were explained and used as a resource for citation.
Hojviri considers one of the twelve tribes of sufism as Teyfurieh or Bayazid followers and speaks of his views about the reality of monotheism theology belief; kindness; worship and following knowledge and Bayazid’s ascension.
As a result the way Bayazid appears in Kashf-ol mahjub is an illustration of a perfect theosophist who has been respectfully mentioned by Hojviri. Hojviri also used his anecdotes as a resource for citation in his book and this way makes his text more persuasive. Hojviri takes Bayazid as one of the rare people who could be familiar and permitted to see reality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bayazid Bastami
  • mysticism
  • Kashf-ol mahjub
  • Hojviri
قرآن کریم.
انصاری، خواجه عبدالله (1386). طبقات الصوفیه. تصحیح محمد سرور مولایی. تهران: توس. چاپ دوم.
برازش، علی­رضا (1373). المعجم­المفهرس لالفاظ احادیث التب الاربعه. تهران: شرکت احیاء کتب.
بقلی شیرازی، روزبهان (1389). شرح شطحیات. تصحیح هنری کوربن. تهران: طهوری. چاپ ششم.
جامی، عبدالرحمن (1370). نفحات­الانس. تصحیح محمود عابدی. تهران: اطلاعات.
دهخدا، علی­اکبر (1377). لغت­نامه. زیر نظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی. تهران: مؤسسه لغت­نامه دهخدا. چاپ دوم از دوره جدید.
 
سجادی، سیدجعفر (1375). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: طهوری. چاپ سوم.
سعدی، مصلح­الدین (1368). گلستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
سلمی، ابوعبدالرحمن محمدبن حسین (1385). نخستین زنان صوفی (ترجمه ذکرالنسوه المتعبدات الصوفیات). ترجمه و تحقیق مریم
حسینی. تهران: نشر علم.
سهلگی، محمدبن علی (1385). دفتر روشنایی. ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن. چاپ سوم.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1393). درویش ستیهنده. تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392). زبان شعر در نثر صوفیه. تهران: سخن. چاپ دوم.
عطار، فریدالدین (1370). تذکرةالاولیا. تصحیح محمد استعلامی. تهران: زوار. چاپ ششم.
فروزانفر، بدیع­الزمان (1377). احادیث مثنوی. تهران: دانشگاه تهران.
قشیری، ابوالقاسم (1374). ترجمه رساله قشیریه. تصحیح بدیع­الزمان فروازنفر. تهران: علمی و فرهنگی. چاپ چهارم.
کاشانی، عزالدین محمود (1367). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. تصحیح جلال­الدین همایی. تهران: مؤسسه نشر هما. چاپ سوم.
لاجوردی، فاطمه (1381). دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. جلد یازدهم. زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
مولوی، جلال­الدین محمد (1375). مثنوی معنوی. تصحیح محمد استعلامی. تهران: زوار. چاپ پنجم.
هجویری، علی بن عثمان (1390). کشف­المحجوب. تصحیح محمود عابدی. تهران: سروش. چاپ هفتم.
یثربی، سیدیحیی (1374). عرفان نظری. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم. چاپ دوم.